Czym jest ekoturystyka i jak rozwija się w Polsce?

W ostatnich latach sporo mówi się o działaniach na rzecz naszej planety i konieczności wdrożenia bardziej zróżnicowanych i zaawansowanych form aktywności, mających na celu ochronę środowiska. Nic więc dziwnego, że coraz więcej z nas dużą wagę przywiązuje nie tylko do ekologicznego stylu życia, lecz także ekologicznego podróżowania. Turystyka, podobnie jak i inne dziedziny, przechodzi w ostatnich latach znaczącą przemianę i jej masowa forma stopniowo jest wypierana przez bardziej świadome i zrównoważone formy wypoczynku. Jedną z nich jest ekoturystyka, która jest już nie tylko modnym trendem, lecz także koniecznością, ku której powinien skłonić się każdy z nas.

- CZYTAJ TAKŻE -

• LESS WASTE CZYLI JAK PODRÓŻNIK MOŻE BYĆ BARDZIEJ EKOLOGICZNY >

Co to jest ekoturystyka?

Ekoturystyka, nazywana także turystyką zieloną lub łagodną, jest zjawiskiem przeciwstawnym do turystyki masowej, której rozwój nierozerwalnie wiąże się ze wzrostem zanieczyszczenia wód, powietrza oraz ziemi. Zwykle przez to pojęcie rozumie się ruch turystyczny, którego nadrzędnym celem jest dbanie o zachowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju zasobów oraz walorów turystycznych. Zasadniczo cała idea opiera się na integracji działalności turystycznej z celami ochrony przyrody, życiem społeczno-gospodarczym, kształtowaniu nowych postaw i zachowań wśród turystów oraz organizatorów ruchu turystycznego, a wreszcie bazowaniu na potencjale społecznym i gospodarczym danego terenu.
Ekoturystyka może w znacznym stopniu przyczynić się do rozwoju tych regionów, których kapitałem jest przyroda, tereny atrakcyjne krajobrazowo oraz dziedzictwo kultury. Wszystko  za sprawą tego, że jest ona związana z jej pokrewnymi formami gospodarowania – przetwórstwem rolnym, rękodzielnictwem, rolnictwem, rzemiosłem, a także innymi formami turystyki, które są dostosowane do warunków regionu – agroturystyką, turystyką aktywną, dziedzictwa, kulinarną, prozdrowotną i uzdrowiskową. Warto zauważyć, że atutem tego rodzaju turystyki jest nie tylko kontakt z przyrodą, lecz także możliwość odkrywania kultury i tradycji danego regionu czy zapoznanie z lokalną kuchnią tworzoną na bazie ekologicznych produktów. 

Definicja ekoturystyki

Wielu badaczy podkreśla, że pojawienie się zjawiska ekoturystyki jest pewnego rodzaju odzewem na postępującą degradację środowiska, do której w znacznym stopniu przyczyniła się turystyka masowa. Idea ta trafiła na podatny grunt i nastąpił okres rozważań nad koncepcją zrównoważonego rozwoju, która w późniejszym czasie stała się rdzeniem myśli związanej z turystyką zrównoważoną.  
Już w 1965 meksykański ekolog Nicolas Hetzer określił cztery podstawowe zasady, które powinna spełniać ekoturystyka. Są nimi:

• minimalny wpływ na środowisko przyrodnicze
• minimalny wpływ oraz maksymalne poszanowanie kultury lokalnej
• maksymalna wysokość zysków dla kultury lokalnej
• maksymalna satysfakcja z wypoczynku dla turystów

Z kolei według Dominiki Zaręby, autorki pierwszej na polskim rynku książki o zjawisku ekoturystyki, ekoturystyka jest rdzeniem koncepcji turystyki zrównoważonej. Jest formą podróżowania przyjaznego środowisku, gdyż ogranicza się zwykle do obszarów o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, w sposób bezpośredni przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego oraz kulturowego tych regionów, a jej uczestnikami są ludzie, których wyróżnia duża świadomość ekologiczna i wrażliwość na przyrodę.
Zaręba wyróżnia trzy najważniejsze cechy ekoturystyki, które są dla niej znamienne i wyróżniają ją spośród innych form podróżowania:

• ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów, które cechują się wybitnymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi
• ekoturystyka stoi na straży harmonii ekosystemów przyrodniczych oraz odrębności kulturowej lokalnych społeczności
• ekoturystyka jest źródłem środków finansowych dla skutecznej ochrony wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, a także przynosi miejscowej ludności realne korzyści ekonomiczne i społeczne

Powstanie ekoturystyki

Początek rozwoju ekoturystyki notowany jest na lata 70. XX wieku, kiedy w Kanadzie, Meksyku i USA do głosu doszły ruchy pacyfistyczne i proekologiczne, głoszące sprzeciw wobec rabunkowej gospodarce człowieka i agresywnej polityce. Równolegle swoistej rewolucji ekologicznej towarzyszył wzrost świadomej postawy wobec Ziemi i szacunku dla innych kultur. W takim klimacie powstawały coraz to nowe idee, skupiające się na wdrażaniu świadomych rozwiązań, zmieniających i krytykujących obraz dotychczasowej, rabunkowej gospodarki oraz egocentrycznej postawy człowieka – także w dziedzinie turystyki. Nowe spojrzenie na wiele dziedzin i stopniowe kształtowanie się świadomości ekologicznej w tamtym okresie w znacznej mierze wiąże się z rozwijającym się nurtem „ekologii głębokiej”. Jej podwaliny określił norweski filozof, profesor Arne Næss, który w 1970 roku zrezygnował z pracy na Uniwersytecie w Oslo i poświęcił się działalności w ruchu ekologicznym. Koncepcje Næssa były przyczynkiem do rozwoju nowego nurtu filozoficznego – ekofilozofii, którą stworzył polski profesor, Henryk Skolimowski.

Działania w ramach ekoturystyki

Ekoturystyka kładzie szczególny nacisk na następujące działania:

• rozwijanie aktywności turystycznych, mających związek z bezpośrednim kontaktem turysty z przyrodą na otwartych i niezdewastowanych obszarach (w tym przyrodniczo chronionych), co pozwala nie tylko na poznawanie i podziwianie bogactw przyrody, lecz także czerpanie przyjemności z piękna krajobrazu naturalnego oraz odpoczywanie w ciszy i spokoju
• z lokalną społecznością, co umożliwia poznanie jej tradycyjnego stylu życia, kultury i kuchni regionalnej, jak również nawiązanie bezpośrednich kontaktów międzyludzkich
• dostosowanie wielkości ruchu turystycznego do chłonności turystycznej, przy preferowaniu małej skali rozwoju – zarówno w odniesieniu do grup uczestników ruchu, jak i bazy oraz urządzeń turystycznych
• aktywizowanie działań społeczno-gospodarczych na terenach obszarów Natura 2000 oraz w ich pobliżu, poprzez wskazywanie działań związanych z tworzeniem usług dla różnych form aktywności w ramach całej ekoturystyki

Popyt na turystykę proekologiczną

Z racji tego, że turystyka w ogromnej mierze jest związana ze środowiskiem przyrodniczym i zależy od jego jakości oraz stanu utrzymania, musi szczególnie elastycznie reagować na wszelkiego rodzaju zmiany zachodzące w sposobie myślenia oraz potrzebach współczesnych ludzi. Liczne publikacje Rady Europy dotyczące przemysłu turystycznego dowodzą, że w ostatnich latach nastąpił przełom w postawach i mentalności współczesnych turystów, których świadomość ekologiczna znacznie się zwiększyła. Podróżujący mają nie tylko określone wymagania, co do jakości usług, lecz także oczekują atrakcyjnego przyrodniczo i niezanieczyszczonego otoczenia zewnętrznego w miejscu planowanego wypoczynku.

Potwierdzają to obserwacje Światowej Organizacji Turystyki, wedle których wraz z rozwojem turystyki na świecie rośnie dywersyfikacja produktów turystycznych, jak również popyt na te formy turystyki, które są nastawione na ochronę miejsc przyrodniczo cennych. Coraz większa grupa turystów, w tym szczególnie osób mieszkających na co dzień w dużych miastach i aglomeracjach, wybiera odpoczynek w miejscach cichych, spokojnych, położonych z dala od modnych i zatłoczonych kurortów turystycznych. Odwiedzającym zależy na poznaniu nowych kultur i lokalnych tradycji, wypoczęciu na łonie przyrody, aktywnym wypoczynku, a wreszcie spróbowaniu lokalnej kuchni.

- CZYTAJ TAKŻE -

• WĘDRÓWKI Z PTAKAMI - ŚMIESZKA NA KASZUBACH >

• DZIKIE TRÓJMIASTO, CZYLI DLACZEGO POWRÓT Z PRACY POTRAFI ZAJĄĆ CZASEM PONAD 2-3 GODZINY >

• ZWIERZĘTA W GÓRACH: CZY ZNASZ ZWIERZĘTA TATRZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO? >

• CZYM JEST TURYSTYKA ZRÓWNOWAŻONA I JAKIE SĄ JEJ ZASADY? >

Ekoturystyka, czyli również zielone szlaki

Dzięki promowaniu postaw proekologicznych obecność zielonych szlaków, przy których rozwijana jest ekoturystyka, w znacznym stopniu może przyczynić się do ochrony środowiska naturalnego – zwiększają świadomość ekologiczną zarówno samych turystów, jak i lokalnych mieszkańców. Co więcej, podróżowanie po szlakach dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego jest doświadczeniem o charakterze poznawczym, ekoturystycznym i etnoturystycznym oraz umożliwia szersze zapoznanie się ze specyfiką przyrodniczą, kulturową, etniczną i społeczno-ekonomiczną danego regionu.
W ramach poszczególnych zielonych szlaków biura podróży i lokalni partnerzy (do których zalicza się organizacje pozarządowe, szkoły i gospodarstwa agroturystyczne) zajmują się przygotowaniem i wprowadzeniem na lokalny rynek różnorodnych ofert turystycznych dla turystów indywidualnych lub grup zorganizowanych pochodzących z różnych dziedzin rynkowych. Należą do nich inicjatywy, takie jak warsztaty twórców ludowych, zielone szkoły, oferty pobytowe w regionie o charakterze aktywnym i poznawczym oraz krajowe czy międzynarodowe eskapady rowerowe lub piesze, odbywające się wzdłuż całego, zielonego szlaku bądź poszczególnych odcinków. Duże znaczenie ma także produkcja i sprzedaż produktów ekoturystycznych, które pozwalają wykorzystać potencjał lokalnych społeczności, przy równoczesnym zapewnieniu im wsparcia i źródła utrzymania. Zwykle są tworzone w oparciu o zasoby miejscowe – usługi turystyczne, lokalne produkty oraz miejsca ich sprzedaży, a także różnego rodzaju inicjatywy społeczne.

Ekoturystyka w Polsce

W miarę upływu lat ekoturystyka staje się coraz bardziej popularna nie tylko na świecie, lecz także w Polsce. Jej prekursorem na terenie naszego kraju jest Europejskie Centrum Rolnictwa Ekologicznego i Turystyki, które jest także inicjatorem szerzenia idei turystyki w gospodarstwach ekologicznych. Choć sam termin ekoturystyki jest pojęciem stosunkowo młodym, to idea zielonego podróżowania na terenie Polski praktykowana jest już od wielu lat. Niegdysiejsza ekoturystyka opierała się w dużej mierze na organizacji górskich wycieczek oraz narciarskich wypraw w miejsca zlokalizowane daleko od zgiełku miejskiego – blisko dzikiej przyrody i rdzennej ludności. Już kilkanaście lat temu centralnym elementem ekoturystyki krajowej i światowej był kontakt z naturą, odkrywanie lokalnej historii oraz przebywanie z lokalnymi mieszkańcami. Ówczesne formy wyjazdów, sposoby wypoczynku oraz nadrzędna idea odpowiadały temu, co współcześnie rozumiemy przez pojęcie ekoturystyki.
Dzisiaj wszelkie dostępne formy ekoturystyki w Polsce zyskują coraz większe grono zwolenników. Wszystko za sprawą tego, że nie tylko umożliwiają odpoczynek w spokojnej okolicy, w otoczeniu przyrody, lecz także realnie przyczyniają się do ochrony naturalnego środowiska naszego kraju. Turystyka ekologiczna, coraz częściej promowana przez gospodarstwa usytuowane na wsi i obrzeżach nierzadko peryferyjnych, to w końcu źródło satysfakcji i korzyści zdrowotnych. Nie bez powodu pojęcie ekoturystyki wiąże się z promowaniem zdrowego stylu życia. Przebywanie na łonie natury i aktywne spędzanie czasu w otoczeniu przyrody to szansa na zregenerowanie sił i wypoczynek - ekoturystyka to w końcu nie tylko piesze wędrówki i odpoczynek z dala od zgiełku, lecz także różnorodne formy aktywności, takie jak wspinaczka wysokogórska, wycieczki konne, wyprawy kajakowe, spływy pontonami i tratwami czy – dla pasjonatów fauny i flory - możliwość zapoznania się z lokalnymi gatunkami zwierząt, roślin czy grzybów. Do tego świeże powietrze, wolne od miejskich zanieczyszczeń zapewnia pozytywny wpływ nie tylko na nasz układ oddechowy, lecz także nerwowy.