Zapewne każdy z nas zna organizację ratunkową w górach – GOPR, która pozwala turystom czuć się bezpieczniej podczas trekkingu lub wspinaczki. Myśl, że ktoś czuwa i w razie kryzysowej sytuacji przybędzie, daje niesamowity komfort i pozwala czerpać maksymalną radość z olśniewających krajobrazów górskich. Ale czy każdy wie jak działa organizacja GOPR oraz jak długą i wymagającą drogę musi pokonać przyszły jej ratownik?
Czym jest Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR)?
Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) z oficjalnej definicji jest organizacją, która zapewnia bezpieczeństwo i ratunek turystom w górach. Podstawowym celem ratowników górskich jest dotarcie na czas z pomocą, bez względu na pogodę czy porę roku. Pewnie większość odwiedzających polskie tereny górskie wie o istnieniu GOPR-u, ale niekoniecznie muszą zdawać sobie sprawę z innych, dodatkowych akcji prowadzonych przez stowarzyszenie. Ratownicy GOPR-u głównie prowadzą oczywiście akcje ratownicze oraz poszukiwawcze, ale także edukują i prowadzą szkolenia aby zapobiegać wypadkom w górach. To niezwykle ważny element ich pracy, czyli uświadomienie miłośników gór o czyhających niebezpieczeństwach oraz sposobach na poradzenie sobie w trudnej sytuacji zanim dotrze pomoc. Do zadań ratowników należy również ochrona górskiego środowiska oraz edukacja lokalnych mieszkańców i turystów w tym zakresie.
GOPR powstało w Zakopanem w 1952 roku jako młodszy odpowiednik i rozwinięcie istniejącego już wtedy ponad czterdzieści lat Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR) - korzystając zresztą mocno z jego doświadczenia i tradycji. Powołanie Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego było ważnym wydarzeniem, ponieważ służba ta objęła swoim działaniem niemal wszystkie grupy górskie w Polsce oprócz Gór Świętokrzyskich (także Jura Krakowska-Częstochowska nie znalazła się w zasięgu jej pracy). Dopracowano wówczas wszelkie kwestie formalne oraz włączono w strukturę GOPR - jako Grupę Tatrzańską. Utworzono pierwszy regulamin, określający działanie organizacji i jej strukturę.
Powstał także symbol GOPR - odznaka, która funkcjonuje do dziś, niebieski krzyż umieszczony na białym tle. Logo zostało tak przemyślane i zaprojekowane, że każdy jego element ma symboliczne znaczenie:
- owal przypomina kształt zwoju liny wspinaczkowej
- biel tła to symbol śniegu oraz zimy
- niebieski kolor krzyża ma symbolizować niebo oraz bezmiar gór
- srebrny kolor gałązki kosodrzewiny, czyli sosny górskiej rosnącej głównie w wyższych partiach gór, nawiązuje do mgły i szronu często występujących w górach.
W jakich miejscach działa GOPR?
GOPR działa na polskich terenach górskich, zrzeszając setki wyszkolonych ratowników gotowych pomóc w razie wypadku, zaginięcia lub wystąpienia innego zagrożenia u osób przebywających w górach. Organizacja składa się obecnie z siedmiu Grup Regionalnych (w kolejności od wschodu):
- Grupa Bieszczadzka, swoją stację centralną ma w Sanoku, a działa na terenie Bieszczadów Zachodnich, Gór Słonnych oraz wschodniej części Beskidu Niskiego (bieszczady.gopr.pl).
- Grupa Krynicka prowadzi działalność ratowniczą na obszarach Beskidu Sądeckiego oraz zachodniej części Beskidu Niskiego. Granice mają charakter umowny, więc na terenach sąsiadujących z Grupą Podhalańską oraz Grupą Bieszczadzką działania ratownicze są prowadzone wspólnymi siłami (gopr-krynica.pl).
- Grupa Podhalańska obejmuje swoim działaniem obszar Gorców, Pienin i Beskidu Wyspowego oraz szeroko rozumiane Podhale. Na stronie Grupy (gopr-podhale.pl) możemy przeczytać o prowadzonych licznych akcjach edukacyjnych i profilaktycznych tj. pokazy sprzętu GOPR, prelekcje profilaktyczne oraz całodzienne imprezy dydaktyczne połączone z pokazami pierwszej pomocy, wspinaczką na ścianie oraz wycieczką topograficzną w góry.
- Grupa Beskidzka, ze stacją centralną w Szczyrku działa na obszarze 2160 km2 - w Beskidzie Śląskim, Żywieckim, Małym i Makowskim. Jest podzielona na 6 sekcji terenowych, a jedną z nich jest Sekcja Babiogórska, której zadaniem jest służba w rejonie Babiej Góry (goprbeskidy.pl).
- Grupa Jurajska - najmłodsza z grup regionalnych GOPR, powstała na bazie Jurajskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (JOPR), za sprawą jego twórcy Piotra van der Coghena (1998 r.). Grupa działa na terenie Wyżyny Krakowsko–Częstochowskiej. Z racji specyfiki terenu ratownicy niosą pomoc przede wszystkim wspinaczom w skałkach oraz grotołazom w jaskiniach Jury (goprjura.pl).
- Grupa Sudecka zapewnia pomoc dla osób poszkodowanych na terenie ok. 2400 km2 w Sudetach Środkowych i Wschodnich oraz Masywu Ślęży, siedzibę ma w Wałbrzychu (walbrzyska.gopr.pl).
- Grupa Karkonoska zajmuje się ratowaniem życia ludzkiego na terenie Sudetów Zachodnich - Karkonoszy, Gór Izerskich, Kaczawskich i Rudaw Janowickich - zabezpieczając teren, który rocznie odwiedza około 4 mln turystów z całego świata (gopr.org).
Dzięki sieci siedmiu Grup GOPR-u zlokalizowanych w różnych częściach Polski mamy do dyspozycji wiele punktów, w których znajdują się gotowi do pomocy ratownicy oraz potrzebny do wyruszenia na akcję sprzęt. Pozwala to na szybką reakcję i dotarcie z pomocą na czas.
Jak zostać ratownikiem GOPR?
Stowarzyszenie GOPR zrzesza odpowiednio wykwalifikowanych wolontariuszy gotowych udzielać pomocy na wymagającym i niebezpiecznym górskim terenie. Ratownicy zawodowi, ochotnicy oraz kandydaci na ratowników dyżurują każdego dnia w roku, dwadzieścia cztery godziny na dobę w ramach pracy społecznej. Choć organizacja ma ochotniczy charakter, nie każdy może zostać ratownikiem górskim.
W strukturach GOPR znajdują się jedynie najlepsi, bardzo wytrwali i świetnie wyszkoleni specjaliści. W pierwszym kroku osoba zastanawiająca się nad pełnieniem tej ważnej i szlachetnej funkcji musi spełnić szereg warunków regulaminowych. Musi być w przedziale wiekowym od 18 do 35 lat. Ratownikiem górskim może zostać zarówno kobieta, jak i mężczyzna. Panie są bardzo mile widziane w szeregach GOPR-u, natomiast nie mogą liczyć na taryfę ulgową – dla wszystkich są takie same zasady. Poza tym zazwyczaj większe szanse na dostanie się do konkretniej Grupy GOPR mają osoby mieszkające na jej terenie. Ważne jest to o tyle, że przyszły ratownik chcący dołączyć do Grupy zna już okoliczny teren oraz topografię gór. Co bardzo istotne, kandydat na ratownika górskiego powinien również mieć udokumentowane odpowiednie umiejętności z zakresu pierwszej pomocy przedlekarskiej. Powyższe kryteria to niezbędne minimum. Zdarzają się sytuacje, że któraś z Grup rozszerza zakres wymagań dla przyszłego ratownika – zazwyczaj jest to związane ze specyfiką konkretnego rejonu.
Spełniając te wymagania zostaje się ratownikiem kandydatem. Kolejnym krokiem jest odbycie dwuletniego stażu, podczas którego jest czas na nauczenie się praktycznych aspektów udzielania pomocy w górach. Pod okiem doświadczonych ratowników pełni się dyżury oraz doszkala z pracy w terenie. Po zdaniu egzaminów trzeba jeszcze znaleźć dwóch członków wprowadzających - czynnych ratowników GOPR, którzy swoim autorytetem zaręczą, że również my nadajemy się do pełnienia tej funkcji. Ostatnim etapem jest uroczyste przyrzeczenie i wówczas kandydat zostaje już oficjalnie ratownikiem GOPR.
Pierwowzór przyrzeczenia ratowników górskich napisał przeszło 100 lat temu twórca Pogotowia, Mariusz Zaruski. Nowy ratownik wypowiada je i potwierdza przez podanie ręki Naczelnikowi swojej Grupy.
Dobrowolnie przyrzekam pod słowem honoru, że póki zdrów będę, na każde wezwanie Naczelnika lub Jego Zastępcy – bez względu na porę roku, dnia i stan pogody – stawię się w oznaczonym miejscu i godzinie i udam się w góry celem niesienia pomocy ludziom jej potrzebującym. Postanowienia statutu GOPR będę przestrzegał ściśle, polecenia Naczelnika, jego zastępców, kierowników wypraw i akcji będę wykonywał rzetelnie, pamiętając, że od mego postępowania zależy zdrowie i życie ludzkie. W pełnej świadomości przyjętych na siebie trudnych obowiązków i na znak dobrej woli, powyższe przyrzeczenie przez podanie ręki Naczelnikowi potwierdzam.
Jak widać, nie jest łatwo zostać ratownikiem GOPR. Wymagania regulaminowe, egzaminy, nauka podczas odbywania stażu najlepiej obrazują, jak dużą wytrwałością musi charakteryzować się kandydat. Szkolenie przyszłego ratownika trwa minimum 3 lata, ale dzięki temu mamy pewność, że osoba ratująca życie w górach ma do tego odpowiednie kwalifikacje, wiedzę i umiejętności.
CZYTAJ TAKŻE:
Jak wesprzeć GOPR?
Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe jest organizacją typu non-profit. Ratownicy dniami i nocami czuwają nad bezpieczeństwem turystów w górach, nie czerpiąc z tego profitów finansowych. Niemniej organizacja potrzebuje środków finansowych.
Koszty funkcjonowania stowarzyszenia można podzielić na kilka kategorii. Zacznijmy od miejsc, w których ratownicy oczekują na zgłoszenie – to 37 stacji ratunkowych oraz 27 dzierżawionych punktów. Istotne jest, aby były to miejsca w pobliżu terenów, gdzie istnieje potencjalne ryzyko wypadków. Musi być wystarczająco dużo przestrzeni, aby móc przechowywać tam również sprzęt. Wszystko w jednym miejscu, by jak najszybciej zebrać się na akcję z odpowiednim, niezbędnym ekwipunkiem i dotrzeć na miejsce o czasie.
Kolejną grupą wydatków GOPR-u jest specjalistyczny, nowoczesny sprzęt. Potrzebne wyposażenie zawsze jest adekwatnie dobierane do obsługiwanego terenu – potrzeby mogą się więc różnić zależnie od konkretnej Grupy GOPR-u. Ponadto sprzęt musi być niezawodny – ratownicy pomagając na wymagającym terenie górskim muszą być bezpieczni, żeby mogli uratować drugiego człowieka. Niemałe koszty wiążą się więc z naprawami i serwisowaniem sprzętu oraz pojazdów.
Wesprzeć można m.in. za pośrednictwem fundacji GOPR poprzez stronę fundacja.gopr.pl/i-ty-mozesz-ratowac. Wpłacając nawet drobne kwoty przyczyniasz się do rozwoju ratownictwa górskiego. Środki przeznaczone są m.in. na doskonalenie umiejętności ratowników, naprawę i modernizację sprzętu, rozwój infrastruktury. Jak możemy przeczytać na stronie fundacji - wszystko po to aby podnosić jakość i skuteczność działań ratunkowych.
Kolejną możliwością wspierania GOPR-u jest przekazanie 1% podatku na działalność ratunkową w górach. Polega to na tym, że podczas składania deklaracji podatkowej należy wprowadzić numer KRS organizacji, którą chce się wesprzeć. Ta opcja nic cię nie kosztuje!
Organizowanych jest również wiele akcji, mających na celu wesprzeć pracę GOPR-u. Poprzez zakup odpowiednio oznaczonego sprzętu, odzieży lub akcesoriów w sklepach turystycznych, można przyczynić się do polepszenia komfortu pracy ratowników, a także do zakupu nowoczesnego sprzętu niezbędnego podczas akcji ratunkowych.
Jedną z najnowszych jest akcja jednego z kluczowych polskich producentów odzieży sportowej i turystycznej, firmy Brubeck, która wyprodukowała czapki GOPR i cały dochód z ich sprzedaży przekazuje na działalność statutową Pogotowia (czapki są w ofercie naszego sklepu).
Wszelkie środki przekazane na organizację GOPR są niezwykle ważne i pomocne.
Jak wezwać pomoc GOPR?
Jeżeli uległeś wypadkowi w górach, zgubiłeś się lub chcesz zgłosić zaginięcie kogoś, a masz dostęp do telefonu oraz zasięg, najlepiej zadzwonić pod numer alarmowy: 985 lub 601 100 300. Ratownicy GOPR telefon z prośbą o pomoc potraktują bardzo poważnie, dopytując o szczegóły i lokalizację. Mając bezpośredni kontakt z ratownikiem dowiesz się, co w pierwszej kolejności powinieneś zrobić lub w jaki sposób udzielić poszkodowanemu pomocy. Ponadto ułatwi to ustalenie lokalizacji – ratownicy zadadzą odpowiednie pytania, aby jak najlepiej i najszybciej potrzebujący otrzymali odpowiednią pomoc. Drugą opcją jest wezwanie pomocy poprzez bezpłatną aplikację Ratunek - tutaj konieczny jest dostęp do telefonu oraz Internetu. Aplikację i opis jej funkcji znajdziesz na stronie www.ratunek.eu.
Znajdując się w niezalesionych partiach gór można wezwać pomoc sygnałem dźwiękowym (np. gwizdkiem, który często znajdziemy w klamrze piersiowej plecaka górskiego) lub świetlnym (stąd potrzeba noszenia ze sobą latarki, najlepiej czołówki). Istotne jest, aby sygnał alarmowy był stosowany w miejscach, gdzie będzie widoczny i słyszalny - należy pamiętać, że drzewa sprawiają, że sygnały optyczne są niewidoczne, a akustyczne - tłumione. Sygnał nadawany 6 razy na minutę, a następnie z minutą przerwy, jest stosowany w skali międzynarodowej. Z kolei gdy sygnał zostanie odebrany, powinien zostać potwierdzony 3 razy na minutę, metodę dźwiękową lub świetlną.
Widząc lecący śmigłowiec również możemy wezwać pomoc, przez uniesienie rąk do góry i tworząc sylwetkę litery Y (YES / TAK). W sytuacji gdy pomoc nie jest nam potrzebna podnosimy prawą rękę do góry, a lewę trzymamy lekko pochyloną w dół. Sylwetka powinna przypominać literę N (NO / NIE).
W wielu plecakach górskich sposoby wzywania pomocy są umieszczone na wewnętrznej klapie górnej.
Jaka jest różnica między GOPR a TOPR?
GOPR (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe) i TOPR (Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe) są obecnie dwiema odrębnymi, zupełnie niezależnymi od siebie organizacjami niosącymi pomoc w górach. Niemniej losy obu stowarzyszeń przeplatały się ze sobą w czasie. TOPR powstał na początku XX wieku – jest najstarszą tego typu organizacją w Polsce, i jedną z najstarszych na świecie. W późniejszych latach został powołany do działania GOPR, do którego włączono Grupę Tatrzańską – organizacje razem działały prawie 40 lat (1952–1991).
GOPR i TOPR charakteryzuje zdecydowanie więcej podobieństw niż różnic. W obu stowarzyszeniach działają ludzie pełni pasji i miłości do gór oraz zaangażowania i wytrwałości do niesienia natychmiastowej pomocy. Widząc zarówno ratownika GOPR-u, jak i TOPR-u możemy być pewni, że jest to osoba odpowiednio wykwalifikowana, doświadczona i gotowa do udzielenia pomocy w kryzysowej sytuacji. Natomiast główną różnicą jest obszar, którym się opiekują. GOPR składa się z siedmiu grup terytorialnych, niosąc tym samym pomoc na każdym potencjalnie niebezpiecznym terenie górskim - od Bieszczadów po Sudety, z wyłączeniem Tatr. Każda grupa ma centralę w strategicznym miejscu danego obszaru, aby po otrzymaniu wezwania ratownicy mogli możliwie jak najszybciej dotrzeć do poszkodowanego.
Ratownicy Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego natomiast czuwają nad bezpieczeństwem turystów w Tatrach. Niosą pomoc w obrębie obszaru wymagającego specjalistycznego wyposażenia wysokogórskiego, także przy pomocy śmigłowca.
W trudnych akcjach poszukiwawczych lub ratunkowych GOPR i TOPR ściśle ze sobą współpracują. Dodatkowe wsparcie przyspiesza pracę, a przez to zwiększa szanse na przeżycie osób oczekujących na pomoc.
Gdzie sprawdzać komunikaty GOPR?
Zacznijmy jednak od tego, dlaczego powinniśmy sprawdzać komunikaty wybierając się w góry. Zarówno latem, jak i zimą pogoda w górach zmienia się niezwykle dynamicznie – szybko nadciągają niebezpieczne burze, nagle znacząco obniża się temperatura lub zaczyna obficie padać deszcz. Sprawdzenie prognoz pomoże nam lepiej przygotować się do wędrówki, oraz odpowiednio ustalić szlak adekwatnie do przewidywanych warunków.
Źródłem cennych informacji, o którym często zapominamy są wymienione wyżej strony grup GOPR lub innych służb ratunkowych w górach. Na stronach GOPR pogoda na dany dzień widoczna jest już na stronach głównych. Oprócz prognozy znajdziesz tam również ostrzeżenia oraz informacje o zamkniętych szlakach.
Kolejną możliwością oszacowania warunków pogodowych w górach są kamery GOPR lub monitoring z innych kamer internetowych działających w górach - takie obrazy często udostępniają m.in. schroniska. Dzięki temu wiemy jakie warunki panują obecnie w miejscu, do którego chcemy dotrzeć.
Przed wyruszeniem na górski szlak warto zapoznać się z przewidywaną prognozą pogody w miejscu docelowym, ale warto również obserwować pogodę i otoczenie podczas trwania wycieczki. Rodzaj chmur czy nagły wiatr mogą nam wiele podpowiedzieć lub dać znać zawczasu, że warto jednak zawrócić.
Zdjęcia z akcji ratunkowych GOPR dzięki uprzejmości Ratowników Grupy Beskidzkiej GOPR
