Góry zimą chociaż są wyjątkowo piękne, kryją w sobie duże niebezpieczeństwo i nie mowa tu wcale o Himalajach czy Alpach. Tatry po stronie polskiej i słowackiej, Bieszczady i Karkonosze potrafią być równie niebezpieczne i nieraz pokazały już swoją wyższość nad człowiekiem. Lawina może ruszyć samoistnie, ale także przy naruszeniu struktury śniegu podczas różnego rodzaju aktywności ludzi. Niebezpieczny może się okazać zwykły trekking, skitouring, narciarstwo, freeride czy alpinizm. Nawet niegroźne spacery po najbardziej znanych i łatwych szlakach podczas ogłoszonego ryzyka lawinowego, mogą stać się śmiertelną pułapką. Dlatego przed wyruszeniem zimą w góry konieczne jest poznanie metod oszacowania ryzyka lawinowego oraz zasad działania niezbędnego sprzętu – lawinowego ABC.
Czym jest lawina i co oznaczają poszczególne stopnie zagrożenia lawinowego
Lawiną nazywa się dużą pokrywę śnieżną schodzącą po nachylonym stoku w dół. Teoretycznie zagrożenie lawinowe rośnie wraz z wyjściem z granicy lasu w góry, jednak powstanie lawiny wiąże się z wieloma czynnikami. Tymi czynnikami są: obciążenie pokrywy, nachylenie stoku, ekspozycja stoku (na światło), warunki pogodowe – wiatr i temperatura, czynnik ludzki i zwierzęcy, zjawiska akustyczne. Znajomość przyczyn oraz ryzyka związanego z pojawieniem się lawiny powinien mieć opanowany każdy zimowy turysta i sportowiec. Osoby wybierające się zimą w góry powinny przejść odpowiednie szkolenia i kursy lawinowe. Na tego typu szkoleniach poznaje się sposób użytkowania sprzętu lawinowego - czym jest sonda lawinowa i detektor lawinowy, jak unikać zagrożenia lawinowego, jak rozpoznać rodzaje śniegu, jak zachować się na lawinisku, jak pomóc osobie zakopanej - jak sondować i jak odkopywać zasypaną osobę. Statystycznie najwięcej bo aż 33% lawin schodzi w Tatrach w marcu i kwietniu, rocznie odnotowuje się w Polsce 30 - 90 lawin z czego ponad 80% zeszło naturalnie.
Stopień zagrożenia lawinowego jest to skala szacująca grubość i stabilność pokrywy śniegu na zboczach gór. Wyróżnia się 5 stopni zagrożenia lawinowego:
- Pierwszy stopień zagrożenia lawinowego – niski. Pokrywa śniegu jest dobrze związana, stabilna. mogą występować małe lawiny ale głównie w ekstremalnych terenach.
- Drugi stopień zagrożenia lawinowego – umiarkowany. W niektórych miejscach pokrywa śnieżna jest mniej związana. Należy wybierać trasy o małym zagrożeniu lawinowym, omijać strome stoki.
- Trzeci stopień zagrożenia lawinowego – znaczne. Przy trzecim stopniu możliwe jest samoistne schodzenie średniej wielkości lawin, śnieg jest słabo związany. Poruszanie się wymaga odpowiednich umiejętności.
- Czwarty stopień zagrożenia lawinowego – wysokie. Należy poruszać się po małych i nie stromych stokach. Stopień wiedzy z zakresu oceny ryzyka lawinowego powinien być na poziomie eksperckim. Odradza się wychodzenia w tereny wysokogórskie.
- Piąty stopień zagrożenia lawinowego – bardzo wysokie. Przy tak słabo związanym śniegu, występuje duże prawdopodobieństwo częstego schodzenia dużych lawin – nie tylko na stromym terenie. Odradza się jakiegokolwiek wychodzenia w góry, nawet w niższe partie. 5 stopień zagrożenia lawinowego w Tatrach jest najniebezpieczniejszy jednak już przy 2 stopniu zdarzają się wypadki.
Jakie jest możliwe do przyjęcia ryzyko wyruszenia na wyprawę - środki ostrożności, metody redukcyjne WR i ocena ryzyka metoda filtrowania 3×3
Formuła 3x3 i Metoda Redukcyjna według Wernera Muntera są to metody planowania i analizy ryzyka lawinowego na podstawie 3 czynników: Warunków, Terenu, Człowieka.
Skuteczność posługiwania się analizą i redukcją ryzyka mogą dawać do 99% szans na uniknięcie wypadku lawinowego.
W ogromnym skrócie można skorzystać z metody redukcyjnej dla początkujących:
- – przy 2, umiarkowanym stopniu zagrożenia lawinowego, nie należy wchodzić ani zjeżdżać ze stoków o większym nachyleniu jak 39'
- – przy 3, znacznym stopniu, odradza się poruszania po stokach powyżej 34'
- – przy 4, wysokim stopniu zagrożenia, należy wybierać wyłącznie przygotowane i oznakowane trasy o stokach z nachyleniem poniżej 30'
Aby nie streszczać tego wątku i ominąć istotnych jego elementów, zapraszam do zapoznania się z założeniami tej metody w dokumencie przygotowanym przez Wrocławski Klub Sportów Górskich pod linkiem: betlejemka.org.pl/rasberypi/wp-content/uploads/2018/01/Formula-3x3-i-Metoda-Redukcjyjna.pdf
Nawet po zapoznaniu się z tymi dosyć zaawansowanymi metodami analizy warto przede wszystkim postawić na rozsądek. Przed wyjściem w góry należy zawsze sprawdzić prognozę pogody i komunikaty lawinowe podawane przez GOPR i TOPR. Bieżące komunikaty tpn znajdują się na stronie internetowej TOPRu, na monitorach w każdym schronisku, na ekranach w stacjach kolejek górskich i przy każdym wejściu na oznakowany szlak. Warto zapoznać się także z kamerkami (np. po wpisaniu w wyszukiwarkę „kamerki Kalatówki” )na bieżąco pokazującymi warunki atmosferyczne na poszczególnych stokach oraz lawinową mapą Tatr. W góry nie powinno się także wychodzić samemu – w przypadku lawiny największe szanse na przeżycie daje pierwszych 18 minut, nawet najszybsza akcja ratunkowa z użyciem śmigłowca nie zastąpi natychmiastowej pomocy, zorganizowanej przez innych towarzyszy podróży czy sportów. Po upływie 35 minut szanse na przeżycie maleją już 3-krotnie.
Każdy głodny wiedzy może także skorzystać z Centrum Lawinowego na Kalatówkach. Każdego weekendu można znaleźć w nim instruktora który podzieli się wiedzą oraz wypożyczy sprzęt do treningu, więcej informacji można znaleźć tu: lawinoweabc.pl. W Internecie można także poszukać informacji o cyklicznych imprezach, dniach otwartych lawinowego ABC na Kalatówkach, Dniach Skiturowo - lawinowych w Dolinie Pięciu Stawów, Szkołach Górskich, Fundacjach i innych wydarzeniach, które uczą wiedzy lawinowej.
Pokrywa śnieżna Tatr potrafi zmieniać się każdego dnia, jednak nie tylko ona stanowi największe niebezpieczeństwo w górach. Brak rozsądku i umiejętności oraz złe przygotowanie na wyjście w góry są częstymi przyczynami akcji ratunkowych TOPR. Telefon alarmowy do TOPR to 985 lub 601 100 300. Alternatywą jest wezwanie pomocy poprzez bezpłatną aplikację Ratunek - tutaj konieczny jest dostęp do telefonu oraz Internetu. Aplikację i opis jej funkcji znajdziesz na stronie www.ratunek.eu.
CZYTAJ TAKŻE:
Jak wygląda zestaw lawinowy: łopata lawinowa + sonda i detektor
Zestaw lawinowy - tzw. lawinowe ABC - to zestaw narzędzi ułatwiających odnalezienie poszkodowanych w lawinie śnieżnej. Nie należy rezygnować z żadnego z jego elementów, bo eksperymenty przeprowadzane przez ratowników dowodzą, że narzędzia te są kompatybilne. Każdorazowa rezygnacja z poszczególnych jego elementów może wydłużyć czas poszukiwań o kolejnych kilkanaście kluczowych minut.
Łopata lawinowa nazywana także szuflą lawinową, powinna być wykonana z hartowanego i anodowanego aluminium. Istotnymi cechami są: lekkość, teleskopowa rączka, możliwość złożenia i regulacji, wzmocniona część kopiąca, automatyczne blokowanie zamka, profilowanie – np. proste ostrze z przodu, dodatkowe otwory mocujące, wyprofilowany trzonek w kształt litery D. Ceny łopat lawinowych zaczynają się od 100 złotych, kończą nawet na 300. Można je także wypożyczyć w cenie ok 20 zł / dzień.
Sonda lawinowa jest to aluminiowa, karbonowa lub stalowa tyczka, składana z 6-8 segmentów o długości od 240 do 320 , która ma na celu zbadanie twardości podłoża, a dokładniej mówiąc zawartości znajdującej się pod lawiną. Dobre sondy powinny posiadać pokrowiec, blokady teleskopowe, kevlar lub stalową linkę stabilizującą, dobrze ukształtowany wierzchołek i być dostosowane do obsługi w rękawicach zimowych. Sondy można kupić w okolicach 90 - 200 złotych, a wypożyczyć za ok 20 zł / dzień.
Detektor lawinowy jest najważniejszym elementem lawinowego ABC ale i najdroższym. Jest to sprzęt, który nadaje i odbiera sygnał radiowy wychodzący z pozostałych w okolicy detektorów o czym opowiem więcej poniżej. Cena detektorów waha się między 900 a 1700 złotych, można je także wypożyczyć w cenie 55 zł/ dzień i kaucją 200 złotych.
Całe zestawy lawinowe można zdobyć w cenie od ok. 1000 do 2500 złotych, wszystko zależy od jakości sprzętu – materiałów z których są zrobione, nowoczesnych rozwiązań i producenta.
Detektor lawinowy - dlaczego jest tak istotny? Jak działają detektory?
Rozpoczynając poszukiwanie uwięzionych osób zaczynamy od pracy z detektorem lawinowym. Detektor co sekundę emituje elektromagnetyczny impuls o częstotliwości 457 hKz i generuje dwa sygnały – dźwiękowy oraz graficzny widoczny na ekranie. Jak wygląda kwestia zasięgu detektorów?– najczęściej jest to pasmo wyszukiwania o szerokości do 70 m, kołowe pole odbioru oraz funkcja odwrotnego kierunku czyli zabezpieczenie przed wyszukiwaniem odwróconym o 180 stopni. Obecnie w sprzedaży dostępne są 3-antenowe detektory – co zwiększa siłę sygnału. Włączony detektor powinien znajdować się jak najbliżej ciała – w pokrowcu na klatce piersiowej pod ubraniem, ustawiony na tryb „send”. Kiedy detektor nastawiony jest na tryb odbioru „search” prezentuje na wyświetlaczu odległość i kierunek w którym należy podążać. Jeżeli chodzi o rodzaje zasilania w detektorach lawinowych, to odeszło się od detektorów na akumulator, baterie łatwiej zabrać ze sobą i wymienić.
Najnowsze modele posiadają kilka przydatnych ulepszeń takich jak: system markowania - oznaczania, dzięki któremu jeśli znajdziemy i wysondujemy osobę, możemy ją oznaczyć na urządzeniu, a jej sygnał nie będzie już wyłapywany przez nasz detektor i będzie można kontynuować poszukiwania. Nowoczesny detektor daje także możliwość obsługi przycisków w rękawiczkach, elektryczny wyświetlacz z podświetleniem, wzmocnioną, wstrząsoodporną obudowę. Niektóre wyposażono także w interfejs wskazujący na ilość zasypanych nadajników oraz cyfrowe przetwarzanie (scenariusze) w przypadku zakopania wielu nadajników. Dodatkową ochronę stanowi także automatyczny przełącznik z wyszukiwania na nadawanie – przydatny przy lawinie wtórnej tj. braku ruchu przez 4 minuty.
Czym jest wypornościowy plecak lawinowy?
Wypornościowy plecak lawinowy, lub plecak ABS jest najdroższą częścią lawinowego wyposażenia nie wchodzącego w skład lawinowego ABC. Jest to plecak wyposażony w system, który po aktywacji - szarpnięciu za linkę otwiera w kilka sekund poduszkę napełnioną gazem z wymiennego kartusza. Poduszka ta ułatwia osobie porwanej przez lawinę utrzymanie się, płynięcie na jej powierzchni. Potoczna nazwa ABS pochodzi od pierwszego modelu takiego plecaka, obecnie na rynku króluje kilka systemów: Snowpulse, JetForce czy polskie Aerosize.
Dobry plecak lawinowy, na przykład Black Diamond JETFORCE PRO AIRBAG przeznaczony jest do narciarskiej lub wspinaczkowej aktywności górskiej. System napełniania się poduszek zasilany jest elektrycznie – posiada wirnik pompy, który zasysa powietrze z otoczenia. 200 litrowa poduszka otwiera się w tym modelu w 3,5 sekundy. Po 3 minutach od jej włączenia wirnik rozpoczyna proces odpompowania powietrza, dzięki czemu dookoła zasypanego tworzy się przestrzeń umożliwiająca oddychanie. Plecak lawinowy Black Diamond wykonano z wytrzymałych nylonowo - poliuretanowych tkanin, posiada system nośny z pasami biodrowymi i piersiowymi, które powinny być zawsze zapięte. Plecak wyposażono w liczne kieszenie, systemy mocowania na kask, czekan, gwizdek bezpieczeństwa oraz system Bluetooth do aplikacji PIEPS na smartfonie.
Plecaki lawinowe naprawdę działają, zobaczcie jak to wygląda w praktyce: www.youtube.com/watch?v=jKGKpqloIOE
Przegląd sprzętu lawinowego i wspinaczkowego w e-Horyzont.pl
Podstawowy przegląd sprzętu lawinowego i wspinaczkowego firm Black Diamond, Ortovox, Grivel, Petzl, Camp i Ocun można znaleźć w naszym sklepie internetowym. Wśród najbardziej popularnych produktów są: uprzęże wspinaczkowe, czekany, łopaty, kaski, plecaki lawinowe, raki, lawinowe ABC, czołówki, kije trekkingowe, szpej, plecaki oraz odzież: kurtki, spodnie, rękawiczki wspinaczkowe.
Jednak nawet najlepszy sprzęt nie będzie pełnił swojej funkcji ratunkowej, jeśli nie będzie wiedział w jaki sposób go używać. Zachęcamy aby każdy, kto planuje rozpocząć swoją przygodę z zimowymi górami pogłębił swoją wiedzę na temat lawin, a najlepiej uzupełnił ją praktycznymi zajęciami. Życzymy wszystkim bezpiecznych, białych urlopów!
Planujesz pierwsze zimowe wyjście w góry?
Pomyśl o szkoleniu z Climb2Change!Kurs poleca Horyzont - na hasło "Horyzont" otrzymasz 10% zniżki.
