Skala wspinaczkowa: czym jest i jakie rodzaje skal wspinaczkowych wyróżniamy?

Kwestia skal wspinaczkowych używanych na świecie to temat niezwykle obszerny. Nie dość, że wspinający mają do czynienia z różnymi rodzajami skal, które w różny sposób opisują trudności techniczne, jakich mogą spodziewać się na danej drodze, to jeszcze nie należy zapominać o tym, że kwestia ewentualnych trudności lub ich odbioru jest bardzo indywidualna. Nie oznacza to jednak, że znajomość skal wspinaczkowych rejonu, w jaki się wybieramy, jest mało istotna. Wręcz przeciwnie – zapoznanie się z opisem planowanej przez nas drogi jest w dużej mierze kluczowe i, choć nie jest w pełni wymierne, gdyż każda ze skal ma swoją specyfikę, to dostarczy nam wielu cennych informacji o danym miejscu.

- CZYTAJ TAKŻE -

• KURS TATERNICKI CZYLI JAK ZOSTAĆ TATERNIKIEM >

Czym jest skala wspinaczkowa?

Skala wspinaczkowa to, najprościej rzecz ujmując, skala oceny trudności dróg wspinaczkowych, która jest ustalana i stosowana przez osoby uprawiające wspinaczkę skalną. Skale opisujące różnego rodzaju trudności techniczne umożliwiają swobodne planowanie wspinaczki pod kątem naszych umiejętności. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że ustalanie stopnia trudności skali wspinaczkowej jest w dużym stopniu sprawą uznaniową - zazwyczaj autor lub autorzy pierwszego przejścia proponują ocenę jej trudności, która w dużej mierze może być subiektywna i podyktowana możliwościami danych wspinaczy. Zwykle dopiero kolejne przejścia umożliwiają dokonanie weryfikacji i ustalenie w miarę obiektywnej oceny. Kwestia ewentualnej subiektywności skali wspinaczkowej będzie szczególnie istotna w przypadku dróg o niewielu przejściach – tutaj ewentualne wyceny mogą być niepewne. O ile więc wycena dróg łatwiejszych, możliwych do pokonania przez większość zespołów wspinaczkowych, nie budzi na ogół zbyt wielu kontrowersji, o tyle w przypadku dróg trudniejszych, o niewielu przejściach lub w ogóle bez powtórzeń, skala wspinaczkowa jest zwykle sprawą bardzo dyskusyjną i prowadzi często do zażartych sporów w środowisku wspinaczy.
Nie należy także zapominać, że w niektórych przypadkach ocena skali wspinaczkowej danej drogi może zostać zweryfikowana również w związku ze zmianą jej stanu fizycznego (np. wskutek erozji skały) lub panujących w danym miejscu warunków (np. wskutek przesuwania się granicy lodowca). Z tego też powodu w różnych przewodnikach wspinaczkowych można znaleźć różne wyceny tej samej drogi.

Rodzaje skal wspinaczkowych

Istnieje wiele rodzajów skal trudności dróg skalnych, spośród których większość ma charakter lokalny, tzn. jest stosowana w danym kraju lub w danym rejonie wspinaczkowym, w którym występuje charakterystyczny dlań rodzaj formacji skalnych. Z uwagi na dostosowanie skał do natury wspinania w konkretnym regionie, trudno dokonać ich obiektywnego porównania. W większości przypadków wspinacz, przyzwyczajony do jednego rodzaju skały, odbiera drogę w obcym dla niego terenie jako trudniejszą niż wspinacze, którzy mają na tym terenie większe doświadczenie.

• Skala UIAA:
  Za skalę wspinaczkową uniwersalną uważa się tę stosowaną przez Union Internationale des Associations d’Alpinisme, której używa się głównie do opisywania dróg w wysokich górach, takich jak Alpy czy Tatry. Trasy, do których odnosi się ta skala, są pokonywane bez asekuracji. Nie oznacza to jednak, że nie występują na nich niekiedy sztuczne ułatwienia (jak np. łańcuchy, klamry czy drabinki). Drogi o trudnościach skalnych I są już zwykle mocno eksponowane, a te oznaczone stopniem powyżej I oznaczają trasę typowo wspinaczkową. Najtrudniejsza droga ma wycenę trudności XII. Na cieszących się dużą popularnością drogach typu via ferrata w Alpach występują zabezpieczenia umożliwiające autoasekurację - w takich przypadkach ten fakt jest odnotowany zawsze w opisie szlaku. W przypadku najtrudniejszych szlaków opisanych w serwisie tras alpejskich (czyli wiodących powyżej 3000 m n.p.m., gdzie konieczne jest posiadanie umiejętności posługiwania się sprzętem zimowym i wspinaczkowym, a także chodzenia po lodowcu – by uniknąć wpadnięcia w szczelinę) podaje się zarówno stopień trudności skalnych w skali UIAA, jak i stopień nachylenia dla trudności lodowych i śnieżnych oraz oceniającą trudności całej trasy wycenę w skali francuskiej.

Tatry i Mnich, którego Droga Klasyczna ma IV stopień trudności w skali tatrzańskiej

- CZYTAJ TAKŻE -

• MNICH (TATRY): SZLAK CZY DROGI WSPINACZKOWE, CZYLI CO WARTO WIEDZIEĆ O WEJŚCIU NA MNICHA >

• TRENING WSPINACZKOWY – JAK TRENOWAĆ, BY ZAJŚĆ WYSOKO? >

• COŚ DLA MIŁOŚNIKÓW SPORTÓW EKSTREMALNYCH: WSPINACZKA LODOWA. NA CZYM POLEGA I CO WARTO O NIEJ WIEDZIEĆ? >

• CO WYBRAĆ NA PREZENT DLA WSPINACZA? >

Skale wspinaczkowe stosowane w Polsce i na świecie

• Tatrzańska Skala Wspinaczkowa:
  jedna z dwóch głównych rodzajów skali wspinaczkowej, jaką stosuje się w Polsce. Jak sama nazwa wskazuje, jest używana głównie w Tatrach. Można przyjąć, że to skala wspinaczkowa niemal tożsama ze skalą UIAA (Międzynarodowej Federacji Związków Alpinistycznych).
  W Tatrzańskiej Skali Wspinaczkowej wyróżniamy VI poziomów trudności:
  - I – nieco trudny: przy wspinaniu konieczne może okazać się użycie rąk, ale głównie dla podtrzymania równowagi;
  - II – dość trudny: konieczne będzie użycie obu rąk. Ten stopień trudności może pojawić się nawet na najtrudniejszych fragmentach tatrzańskich turystycznych wejść na szczyty. Stopień zaawansowania wspinaczki można w tym przypadku przyrównać do wspinania się po drabinie;
  - III – trudny: w tym miejscu rozpoczyna się bardziej zaawansowana wspinaczka, która wymaga większych umiejętności i doświadczenia;
  - IV – bardzo trudny: do tego poziomu najczęściej dochodzą adepci uczestniczący w kursach wspinaczkowych;
  - V – nadzwyczaj trudny;
  - VI – skrajnie trudny.
• Skala Wspinaczkowa Kurtyki:
  druga skala stosowana w Polsce, w której wycenia się sportowe drogi w skałkach. Stworzona w latach 70. XX wieku przez Wojciecha Kurtykę i pierwotnie stosowana przez tzw. krakowską „grupę kaskaderów”. Skala ta jest zbieżna z Tatrzańską Skalą Wspinaczkową do VI stopnia. Powyżej tego stopnia stawia się po rzymskiej liczbie kropkę i dodaje liczbę arabską, poczynając od 1 np. VI.1. Obecnie za najtrudniejszą drogę wspinaczkową w Polsce uchodzi VI.8.
• Saksońska Skala Wspinaczkowa:
  służąca do oceny trudności dróg w skałach piaskowcowych w Europie Środkowej. W Polsce stosuje się ją głównie w Górach Stołowych. Saksońska skala wspinaczkowa została stworzona pod koniec XIX wieku przez wspinaczy działających w Szwajcarii Saksońskiej, a następnie rozpowszechniona w Czechach. Tym, co wyróżnia tę skalę spośród innych, jest zarówno ocena samego wspinania, jak i ocena skoków w skali od 1 do 5. Wynika to z faktu, że niektóre drogi w formacjach piaskowcowych obejmują przeskoki z jednej skały na inną.
• Amerykańska Skala Wspinaczkowa:
  zwana także Yosemite Decimal System. Została utworzona już w latach 30. XX wieku przez wspinaczy skupionych wokół Sierra Club i miała służyć do opisu trudnych i długich dróg skalnych występujących w Sierra Nevada. W przypadku tej skali wspinaczkowej trudność 5.0 odpowiada mniej więcej trudności na poziomie II w skali UIAA, zaś trudność 5.9-5.10 to mniej więcej VI w skali UIAA. Taki rodzaj szczegółowości pozwala na lepsze opisanie zróżnicowania trudności dróg o najwyższym stopniu trudności.
• Francuska Skala Wspinaczkowa:
  dominująca w większości skalnych rejonów Europy. Oznaczana jest cyfrą arabską, do której kolejno dodaje się litery a, b oraz c. Do stopnia trudności 6 skalę tę można porównywać zarówno z Tatrzańską Skalą Wspinaczkową, jak i Skalą Kurtyki. Dla większej precyzji wyceny do poszczególnych stopni Francuskiej Skali Wspinaczkowej dodaje się „+”. W przypadku, gdy dany stopień oznacza dla nas kres naszych możliwości, znak „+” będzie istotną informacją – jego dodanie do naszego rekordu życiowego może kosztować naprawdę sporo wysiłku.
• 
• Zamarła Turnia, dawny symbol największych trudności w Tatrach
  (Droga Klasyczna - stopień trudności w skali tatrzańskiej: VI-)
• Skale wspinaczkowe w boulderingu
• Istnieją również odrębne skale trudności odnoszące się do tzw. boulderingu, czyli pokonywania dróg bardzo krótkich, ale za to ekstremalnie trudnych, które znajdują się zwykle na samym dole większych formacji skalnych albo na większych kamieniach.
  Wraz z narodzinami tego sportu powstała oczywista potrzeba wyceniania problemów wspinaczkowych.
• Pierwszą skalą wspinaczkową w boulderingu była skala Johna Gilla, uznawanego za prekursora nowoczesnego boulderingu. Została opublikowana w 1969 roku i początkowo była to skala zamknięta, która wraz z upływem czasu miała ulegać stopniowym zmianom. Trzy stopnie trudności (B1, B2, B3) oznaczały, że trudności najtrudniejszego przechwytu na poziomie B1 są porównywalne z drogami z liną. B2 miał dotyczyć tylko trudności na niskich formach, a efemeryczny stopień B3 zarezerwowany był dla problemów, które dotychczas udało się pokonać tylko jednej osobie.
  Z uwagi na sporą ilość wad tej skali wspinaczkowej, szukano propozycji doskonalszych i bardziej precyzyjnych. W efekcie tego powstało kilka wciąż popularnych propozycji. Do najpopularniejszych rodzajów skal wspinaczkowych w boulderingu zalicza się:
• Skalę Wspinaczkową z Fontainebleau:
  która została zaadaptowana przez sportową skalę wspinaczkową i jest niezwykle popularna w Europie. W Polsce niekiedy nazywana jest skalą fontainbleau mimo tego, że francuska nazwa, pochodząca od regionu leżącego pod Paryżem, zapisywana jest inaczej. Skali Wspinaczkowej z Fontainebleau nie należy traktować jako kopii skali francuskiej, ponieważ oceny trudności są w jej przypadku przesunięte w dół. Obecnie najtrudniejsze baldery mają wycenę 8C+, a drogi o charakterze sportowym 9B+. Dodatkowo, jej zapis różni się tym, że w skali boulderowej zapisu dokonuje się dużą literą. Warto jednak przy tym zauważyć, że w bounderlingu zazwyczaj nie występuje ciąg trudności. Wycenia się za to miejsce – może zdarzyć się tak, że najtrudniejszy ruch na drodze 9A ma np. 7C, ale duże nagromadzenie takich miejsc i ich połączenie składa się na inny poziom trudności niż ten, który przypadłby zrobieniu jednego badla za 7C.
• Skalę Wspinaczkową V:
  pochodząca z Hueco Tanks, nazywana także Verm-skalą lub Skalą Verma. Stworzona przez amerykańskiego wspinacza Johna „Verm” Shermana. Obecnie stosowana przede wszystkim w Ameryce Północnej, Australii oraz RPA. Trudności wedle Skali Wspinaczkowej V zaczynają się od V0, a kończą na V16. Z uwagi na odmienny charakter trudności występujących na drogach boulderowych, skalę tę, podobnie zresztą jak Skalę Wspinaczkową z Fontainebleau, trudno porównać ze skalami stosowanymi do wyceny dłuższych dróg.
•