Zejście lawiny śnieżnej to bez wątpienia jedno z największych zagrożeń, jakie może spotkać wszystkich spędzających czas zimą w wyższych partiach terenu. Co może zapowiadać zbliżającą się lawinę? Jak skutecznie ich unikać? Pamiętajmy, że nasze bezpieczeństwo zależy przede wszystkim od nas – bądźmy rozważni i dostosujmy swoje plany do aktualnych i prognozowanych warunków pogodowych. Tylko w taki sposób możemy skutecznie ograniczyć zagrożenie lawinami śnieżnymi.
Czym są lawiny śnieżne?
Lawiną śnieżną nazywa się gwałtowną utratę stabilności i przemieszczenie się ze stoku górskiego mas śniegu, lodu, gruntu, materiału skalnego lub też ich mieszaniny - ruch jednego rodzaju materiału z reguły powoduje ruch innego materiału, który znajduje się na zboczu. Lawina jest bez wątpienia najgwałtowniejszą postacią ruchów masowych, która stanowi olbrzymie zagrożenie zarówno dla ludzi, ich otoczenia, jak i infrastruktury. Masy spadające z górskiego stoku nie tylko zasypują ofiarę wypadku, lecz także uniemożliwiają jej wykonanie jakiegokolwiek ruchu i blokują oddychanie.
Występowanie lawin śnieżnych można w pewnym stopniu przewidzieć, a moment ich uruchomienia monitorować, np. wykorzystując geofony jako system wczesnego ostrzegania. Rozwiązanie takie sprawdzi się jednak przy założeniu, że lawina powstaje w pewnej stałej strefie. Możliwe jest również stałe śledzenie szlaków schodzenia lawin, które są definiowane rzeźbą terenu – praktykę tę stosuje się np. na terenach alpejskich.
Stopnie zagrożenia lawinowego
Zagrożenie lawinowe określa pięciostopniowa skala, która szacuje grubość i stabilność pokrywy śniegu oraz ocenia prawdopodobieństwo zejścia lawiny. Skala ta jest powszechnie stosowana w ratonictwie górskim na całym świecie.
Tabela stopni zagrożenia lawinowego przedstawia się nastepująco (na podstawie tabeli TOPR):
- Pierwszy stopień zagrożenia lawinowego – niski. Pokrywa śniegu jest dobrze związana, stabilna, mogą występować małe lawiny ale głównie w ekstremalnych terenach.
Warunki do uprawiania turystyki, wspinaczki i narciarstwa: na ogół dogodne, wskazana szczególna ostrożność na stokach bardzo stromych lub ekstremalnych. - Drugi stopień zagrożenia lawinowego – umiarkowany. W niektórych miejscach pokrywa śnieżna jest mniej związana.
Warunki do uprawiania turystyki, wspinaczki i narciarstwa: częściowo niekorzystne - należy wybierać trasy o małym zagrożeniu lawinowym, omijać strome stoki. - Trzeci stopień zagrożenia lawinowego – znaczne. Przy trzecim stopniu możliwe jest samoistne schodzenie średniej wielkości lawin, śnieg jest słabo związany.
Warunki do uprawiania turystyki, wspinaczki i narciarstwa: w znacznej mierze niekorzystne, poruszanie się wymaga odpowiednich umiejętności, wymagane jest achowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa. - Czwarty stopień zagrożenia lawinowego – wysokie. Pokrywa śnieżna na większości stromych stoków jest słabo związana, wyzwolenie lawiny jest bardzo prawdopodobne, mogą wystąpić duże lawiny samoistne.
Warunki do uprawiania turystyki, wspinaczki i narciarstwa: zdecydowanie niekorzystne, stopień wiedzy z zakresu oceny ryzyka lawinowego powinien być na poziomie eksperckim, odradza się wychodzenia w tereny wysokogórskie, należy poruszać się po małych stokach o niewielkim stopniu nachylenia i brać pod uwagę zasięg ewentualnej lawiny. - Piąty stopień zagrożenia lawinowego – bardzo wysokie. Pokrywa śnieżna jest bardzo słabo związana i niestabilna, występuje duże prawdopodobieństwo częstego samoistnego schodzenia dużych lawin – nie tylko na stromym terenie.
Warunki do uprawiania turystyki, wspinaczki i narciarstwa: skrajnie niekorzystne, odradza się jakiegokolwiek wychodzenia w góry, nawet w niższe partie.
Piąty stopień zagrożenia lawinowego jest najniebezpieczniejszy, jednak już przy stopniu drugim zdarzają się wypadki.
Jakie czynniki warunkują powstawanie lawin śnieżnych?
Do głównych czynników, przyczyniających się do powstawania lawin śnieżnych, zalicza się:
- rzeźbę terenu i nachylenie stoku - stoki o nachyleniu 25-50°, gładkie zbocza lub stoki, strome żleby, rynny, depresje oraz kotły;
- pokrywę śnieżną - świeżo spadły śnieg, śnieg zbity, szreń i lodoszreń, a także śnieg ziarnisty czyli tzw. „wieczny śnieg”, który występuje także wiosną i wczesnym latem;
- opady - zarówno jednorazowy opad śniegu powyżej 20 cm, jak i opady deszczu w ciągu całego roku;
- odwilż;
- temperaturę - szczególnie duże dobowe wahania temperatur czy długotrwałe mrozy;
- wiatr.
Jak unikać lawin śnieżnych?
Na podstawie ogólnie dostępnych informacji, dotyczących lawin oraz śledzenia aktualnego stanu zagrożenia lawinowego i warunków pogodowych, można skutecznie zminimalizować ryzyko padnięcia ofiarą zejścia lawinowego.
Szacuje się, że do samoistnego spadania lawin dochodzi najczęściej pomiędzy godziną 11:00 a 15:00, choć w żadnym razie nie jest to regułą. W zależności od ilości opadów śnieżnych, temperatury i innych czynników warunkujących, lawiny śnieżne w Tatrach spadają zwykle od listopada do czerwca. Najwięcej zejść ma miejsce w marcu.
Aktualne informacje o sytuacji lawinowej w Tatrach znajdziemy na stronie lawiny.topr.pl
Trasy schodzenia lawin zwykle są powtarzalne. Na mapach „zimowych” lub dobrych mapach Tatr znajdziemy zaznaczone stoki, które są najbardziej narażone na zejście lawiny. Podczas górskiej wyprawy konieczna jest także ocena warunków atmosferycznych i otoczenia – np. połamane drzewa lub gałęzie czy rumowiska śnieżne u stóp zbocza mogą świadczyć o nadchodzącej lawinie. Nie zapominajmy także, że codziennie TOPR podaje aktualny stopień zagrożenia lawinowego, który należy śledzić. Warto jednak wiedzieć, że lawiny śnieżne mogą zejść nawet wówczas, gdy stopień zagrożenia lawinowego wynosi 1 lub 2 – w Tatrach zagrożenie występuje przez całą zimę.
CZYTAJ TAKŻE:
- Zima w górach - jak przygotować się do zimowej wycieczki
- Lawinowe ABC: zasady bezpiecznego wyruszania zimą w góry
- Bezpieczeństwo w górach zimą. Część I - raki wspinaczkowe
- Bezpieczeństwo w górach zimą. Część II - czekany do zimowej wspinaczki
- Black Diamond - test ABC lawinowego i zimowego sprzętu wspinaczkowego
Nadchodzi lawina - co robić?
Ratunek w przypadku zejścia lawiny to prawdziwy wyścig z czasem. Od momentu zasypania, wystarczy nam powietrza zaledwie na kilkanaście minut, dlatego należy działać szybko i starać się nie panikować. Co dokładnie robić? Przede wszystkim nie zatrzymywać się, lecz cały czas się poruszać, podobnie jak w przypadku poruszania się po głębokiej i rwącej wodzie. Należy stawiać szerokie kroki z rękami rozłożonymi na bok i starać się utrzymywać na powierzchni. Najlepiej też pozbyć się zbędnego sprzętu, takiego jak: kijki, narty, deska snowboardowa czy plecak. Gdy lawina już ustanie, należy zamknąć usta i rozłożyć ręce przed twarzą, aby otworzyć sobie przestrzeń na powietrze. Trzeba też cały czas się poruszać - mocno kopać nogami i silnie poruszać rękami, żeby w ten sposób przedostać się na powierzchnię lawiniska.
Jeżeli jesteśmy świadkami zejścia lawiny i przysypania kogoś innego, należy natychmiast zawiadomić służby ratunkowe, a także dokładnie obserwować teren, na którym ostatnio były widziane osoby przysypane przez masę śniegu. Jeżeli posiadamy detektor, należy go włączyć i jeśli wskaże miejsce zasypanego, użyć sondy lawinowej. Wokół odnalezionej osoby należy wykopać szeroki dół w kształcie litery V, prowadząc najpierw do oswobodzenia jej głowy i klatki piersiowej, aby mieć pewność, że może swobodnie oddychać. Jeśli będzie to konieczne, należy przeprowadzić reanimację, a następnie zapewnić osobie poszkodowanej właściwe ułożenie i ochronę przed wychłodzeniem, aż do momentu przybycia służb ratunkowych.
Jak wezwać pomoc TOPR i GOPR?
W razie wypadku w górach pomoc wzywamy dzwoniąc pod numer alarmowy 985 lub 601 100 300, który połaczy nas ze służbą ratunkową obejmującą dany teren. Ratownicy dyżurni, poza przyjęciem wezwania i sprecyzowaniem lokalizacji przekażą też osobie zgłaszającej, co należy zrobić w pierwszej kolejności i jak udzielić poszkodowanemu pomocy. Alternatywą jest wezwanie pomocy poprzez bezpłatną aplikację Ratunek - tutaj konieczny jest dostęp do telefonu oraz Internetu. Aplikację i opis jej funkcji znajdziesz na stronie www.ratunek.eu.
Ratownictwo
Przyjmuje się, że największe szanse na uratowanie osoby przysypanej lawiną są w pierwszych 15 minutach. Po dotarciu na miejsce wypadku ratownicy przeszukują śnieg przy użyciu sond lawinowych. Zwykle w akcji ratunkowej biorą także udział specjalnie wyszkolone psy. W ostatnim czasie często wykorzystuje się również nowoczesne systemy wspomagające poszukiwanie osób zasypanych przez lawiny śnieżne:
- reflektory Recco - umieszczone na ubraniu poszkodowanego, które umożliwiają ratownikom szybkie jego zlokalizowanie za pomocą specjalnego urządzenia (system Recco);
- systemy aktywne, będące połączeniem specjalnego nadajnika i odbiornika. Dzięki nim osoby niezasypane przez lawinę mogą znaleźć znajdujących się pod śniegiem innych uczestników wyprawy.
ZOBACZ OFERTĘ SPRZĘTU LAWINOWEGO:
