Bez wątpienia buty wspinaczkowe są najważniejszym elementem wyposażenia podczas pionowej wyprawy. Odpowiednio dobrane obuwie nie tylko zwiększa komfort wspinaczki, czy pozwala osiągać lepsze wyniki, ale przede wszystkim dba o bezpieczeństwo użytkownika. Dzisiaj każdy miłośnik tego sportu bez względu na poziom zaawansowania znajdzie coś dla siebie. Ale jakie buty wspinaczkowe wybrać na początku swojej przygody?
Wybór odpowiednich butów wspinaczkowych polega na bardzo dobrym dopasowaniu ich do stopy – nie tylko rozmiarem. Poszczególne modele w zależności od stopnia zaawansowania, różnią się od siebie również kształtem oraz dodatkowymi cechami, poprawiającymi komfort użytkowania – takimi jak np. sposób wiązania.
Rodzaje wiązań w butach wspinaczkowych
Już sam sposób wiązania obuwia wspinaczkowego może przyprawić początkujące osoby o ból głowy. Wyróżnia się aż trzy rodzaje, a każdy z nich najlepiej sprawdza się w zróżnicowanych warunkach i jest odpowiedni na innym poziomie zaawansowania.
Buty wspinaczkowe wsuwane – to te bez rzepów i sznurowadeł. Łatwo się je zakłada i ściąga, dlatego przypadają do gustu zwłaszcza początkującym miłośnikom wspinaczki. Sprawdzają się zwłaszcza podczas wspinaczki na ściankach w pomieszczeniach, gdzie konieczna jest częsta zmiana obuwia. Ich główna zaleta to nie tylko wygoda, ale również uniwersalność, ponieważ gumki ściągające są bardzo elastyczne. Należy jednak pamiętać, że te są podatne na rozciąganie, dlatego po jakimś czasie stają się mniej dopasowane i mogą nie trzymać stopy tak precyzyjnie, jak na samym początku.
Buty wspinaczkowe na rzepy – to optymalne i bardzo często wybierane rozwiązanie. Cieszy się popularnością zarówno wśród początkujących, jak i zaawansowanych użytkowników. Rzepy pozwalają na szybsze zakładanie i ściąganie niż w przypadku butów wspinaczkowych sznurowanych. Co więcej, nie ulegają deformacji tak szybko, jak modele wsuwane. Natomiast ich największą zaletą jest możliwość szybkiej regulacji w dowolnym momencie.
Buty wspinaczkowe wiązane – w opinii wspinaczy uchodzą na najbardziej dopasowane do stopy i pozwala na precyzyjne dostosowanie szerokości obuwia do kształtu stopy. Takie modele mogą mieć różną długość listwy sznurowania, która im dłuższa, tym większej regulacji podlega obuwie. Decydując się na buty wspinaczkowe wiązane, należy mieć na uwadze, że zakłada je się dłużej niż wyżej wymienione modele, co może być niekomfortowe przy częstej zmianie obuwia.
Asymetria w butach wspinaczkowych
Buty do wspinaczki już na pierwszy rzut oka różnią się od tych, które nosi się na co dzień. Cechą, która przykuwa wzrok od razu, jest charakterystyczne wygięcie buta w linii palce-pięta – czyli właśnie asymetria. Wymusza ona na stopie charakterystyczne ułożenie, które jest niezbędne podczas wspinaczki, zwłaszcza na zaawansowanym poziomie.
W modelach dla osób początkujących asymetria obuwia jest mniej widoczna lub nawet znikoma. Wynika to z tego, że stopa potrzebuje wielu treningów, by przyzwyczaić się do prawidłowego ułożenia. By ułatwić osobom początkującym pierwszy kontakt zarówno ze specjalistycznym obuwiem, jak i ze skałą lub ścianką, dostępne są modele o małej asymetrii.
Zdecydowanie osoby początkujące powinny zdecydować się na zakup obuwia z małą asymetrią. Tego typu modele są proste w konstrukcji i pozbawione funkcji, z których osoba zaczynająca swoją przygodę z tą formą aktywności nie będzie korzystała. Natomiast znacznym udogodnieniem na tym poziomie pozostaje trwały otok z wytrzymałych gumowych materiałów, umieszczony zarówno z przodu, jak i z tyłu buta, chroniący palce oraz piętę przed urazami.
Co więcej, w butach wspinaczkowych dla zaawansowanych wspinaczy palce są wyraźnie ściągnięte w dół, a pięta pozostaje wyraźnie zarysowana. Takie rozwiązanie ma pomóc odpowiedniemu ułożeniu stopy na skale i komfortowemu, a przede wszystkim bezpiecznemu wspinaniu. Jednak dopiero osoby doświadczone z wyćwiczoną stopą, przyzwyczajoną do specyficznego ułożenia, mogą pozwolić sobie na dobranie modelu z dużą asymetrią i z wysokim profilowaniem.
Jak wybrać rozmiar butów wspinaczkowych?
Gdy wiadomo już jaki model wybrać, przychodzi czas na dobranie rozmiaru. Jego wybór w przypadku obuwia wspinaczkowego różni się znacznie od dopasowywania obuwia codziennego. Ponadto ma też wielkie znaczenie, ponieważ odpowiada za bezpieczeństwo wspinacza.
Pierwszą różnicą, odczuwalną już na samym początku przygody z wyborem rozmiaru jest to, że buty wspinaczkowe nosi się bez skarpetek, i tak też należy je mierzyć. Co więcej, obuwie powinno być ciasne i precyzyjnie opinać stopę – do tego stopnia, że w pierwszej chwili może być odczuwalny lekki dyskomfort.
Zakup nowych butów wspinaczkowych to często niełatwe zadanie, zwłaszcza dla osoby początkującej, która nie miała wcześniej styczności z tego typu obuwiem. Wybór bardzo ciasnego obuwia oraz mniejszego rozmiarem, który nosi się na co dzień, może być bardzo kłopotliwy. Dlatego zaznaczyć trzeba, że modele różnych producentów różnią się od siebie stopniem zaawansowania, materiałem, z którego zostały wykonane i kształtem. Jednak wszystkie modele wspinaczkowe muszą układać stopę w odpowiedni sposób, tym samym zapewniając ich użytkownikowi bezpieczeństwo na ściance. Prawdą jest także, że obuwie dla początkujących różni się od modeli dla profesjonalistów. Widoczne jest to zwłaszcza po samym kształcie. Zaawansowane osoby noszą buty o widocznej asymetrii oraz bardzo wygięte, zapewniające właściwą przyczepność.
Buty wspinaczkowe nie mogą być za duże, a już na pewno nie powinny zsuwać się ze stóp. Obuwie należy mierzyć na bose stopy lub w bardzo cienkich, przeznaczonych do mierzenia stopkach. Zawsze warto wkładać oba buty, by w ten sposób sprawdzić, czy odpowiednio pasują na każdą stopę. Obuwie wspinaczkowe musi ściśle przylegać do stóp, a szczególną uwagę trzeba zwrócić, aby nigdzie nie pojawił się zbędny luz. Co jeszcze jest ważne? Właściwe ułożenie palców w butach. Powinny być odrobinę podkurczone, to ułatwia rozłożenie ciężaru ciała w czasie wspinaczki.
A co z rozmiarem?
Istnieje pewien schemat, który pomaga w wyborze butów wspinaczkowych, zwłaszcza początkującym osobom.
Przyjmuje się, że osoby początkujące, zaczynające przygodę z tą formą aktywności, powinny przeliczyć długość wkładki butów wspinaczkowych, dodając do długości stopy kilka milimetrów – standardowa długość stopy +5 mm do +10 mm.
Nieco krótsza wkładka przeznaczona jest dla osób średniozaawansowanych – standardowa długość stopy +5 mm do -5 mm. Oraz dla zaawansowanych wspinaczy – standardowa długość stopy -5 do -10 mm.
Innym sposobem doboru rozmiaru (zwłaszcza podczas zakupów przez internet) jest zdanie się na tabelę rozmiarów producenta. Firmy projektując konkretny model butów wspinaczkowych biorą pod uwagę ich przeznaczenie dla wybranego poziomu zaawansowania (czyli dla początkujących, średniozaawansowanych i zaawansowanych) i od razu uwzględniają wymienione wyżej różnice. W praktyce polega to na zmierzeniu długości stopy i sprawdzeniu w tabeli, jaki rozmiar butów dla tego parametru przewiduje producent. Co ważne - tabele rozmiarów różnych producentów często różnią się między sobą, czasami nawet o kilka milimetrów, stąd należy operować danymi konkretnej marki.
Inną kwestią braną pod uwagę podczas dopasowywania rozmiaru jest materiał, z którego wykonywana jest cholewka butów. Buty wspinaczkowe skórzane są bardziej podatne na rozciąganie niż tkaniny syntetyczne. Dlatego decydując się na naturalne materiały, warto wybierać dopasowany model, o mniejszym rozmiarze.
CZYTAJ TAKŻE:
Jakie buty wybrać na ściankę wspinaczkową?
Niezależnie od miejsca wspinaczki, najważniejsze jest, by but był odpowiednio dopasowany – począwszy od preferowanego rodzaju wiązania, idąc przez stopień asymetrii, kończąc na rozmiarze. Jednak dopasowując rodzaj buta to rodzaju skałek lub ścianki, zwiększa się komfort wspinacza oraz bezpieczeństwo.
Zaskoczeniem nie powinno być stwierdzenie, że na ścianki wspinaczkowe należy wybierać wygodne obuwie. Dobrze jest także określić indywidualny stopień zaawansowania i umiejętności, by dobrać buty o odpowiedniej asymetrii. Podczas wspinaczki w pomieszczeniach lub na miejskich ściankach bardzo dobrze sprawdzą się miękkie buty, wykonane ze skóry oraz modele z szerokim gumowym otokiem, który uchroni stopy przed uderzeniami o duże stopnie. Dodatkowy komfort ich używania zapewni sposób ich zapinania, na mocne rzepy Velcro. Pozwalają one na błyskawiczne zdejmowanie i zakładanie ich ze stóp na czas asekuracji partnera lub odpoczynek (przy butach sznurowanych trwa to nieco dłużej).
Buty wspinaczkowe w skałki – Jura, Sokoliki, Tatry
Natomiast wspinanie się w skałkach, zwłaszcza w Tatrach, nie jest dobrym pomysłem na pierwszą wyprawę. Przed wyruszeniem w najwyższe polskie góry zalecane jest parę sezonów na mniej wymagającym terenie. Pamiętać trzeba także, że odpowiednie buty wspinaczkowe to część sukcesu. Podstawą w tym przypadku jest wytrzymałe obuwie dostosowane do wspinania się w outdoorze oraz przy zróżnicowanych warunkach pogodowych. Należy być także przygotowanym na kilkugodzinne wspinanie, a w przypadku Tatr – najczęściej na cały dzień (licząc zarówno wejście, jak i zejście). Buty do wspinaczki skałkowej muszą być więc na tyle wytrzymałe, żeby wytrzymać od rana do wieczora w terenie. Ponadto powinny być wygodne i dobrze dopasowane – nie poleca się zabierać na tę okazję zupełnie nowych butów. Lepiej rozchodzić je wcześniej podczas krótszych tras. Podczas takiej wyprawy stopa spędza w bucie o wiele więcej godzin niż na standardowej ściance.
Jak czyścić buty wspinaczkowe?
Wiele zależy od tego, z jakich materiałów są wykonane buty wspinaczkowe. Niektóre modele można prać w pralce. W tym celu należy ustawić delikatny program oraz wybierać przy tym niską temperaturę. Dzięki temu guma się nie rozklei, a podeszwa nie straci swojej przyczepności. Jednak rozwiązaniem bezpieczniejszym i cieszącym się większą popularnością wciąż pozostaje pranie ręczne – w misce z odpowiednim detergentem.
Czyszczenie butów z materiałów syntetycznych jest mniej wymagające niż tych ze skóry naturalnej. Natomiast o buty wspinaczkowe z naturalnych materiałów należy dbać w szczególny sposób. Potrzebują one odpowiedniej pielęgnacji, by zachować swoje właściwości i by służyły właścicielowi jak najdłużej. Do czyszczenia tego typu obuwia najlepiej sprawdza się wilgotna szmatka lub gąbka z delikatnych materiałów. Przy większych zabrudzeniach można użyć szczotki również z naturalnego, miękkiego włosia. Co ważne, przed czyszczeniem na mokro, warto w pierwszej kolejności pozbyć się suchych zanieczyszczeń, takich jak pył, czy piach.
Ważne jest również, by buty wspinaczkowe po skończonej aktywności przechowywać w domu. Zostawienie ich np. w nagrzanym samochodzie może doprowadzić do rozklejenia gumy, a nawet skurczenia skóry.
Podsumowując – jakie buty wspinaczkowe dla początkujących?
Buty wspinaczkowe damskie oraz męskie różnią się od tych do codziennego użytku. Dlatego należy kierować się innymi kwestiami, przy ich wyborze. Odpowiednim wyborem dla osób zaczynających swoją przygodę ze wspinaniem są przede wszystkim modele z płaską, niewygiętą podeszwą oraz o niewielkiej asymetrii. Wybierając pierwsze buty do wspinania, trzeba brać pod uwagę, że stopa dopiero będzie przyzwyczajała się do specyficznego kształtu butów wspinaczkowych. Agresywne wygięcie podeszwy może być wręcz bardzo niekomfortowe, a na dłuższą metę może jedynie zniechęcić do wspinaczki. Warto zaczynać od prostych modeli i stopniowo, wraz z przyrostem umiejętności, wybierać bardziej agresywne obuwie.
Nie bez znaczenia jest także sposób mocowania: wsuwane – najwygodniejsza opcja na początek, chociaż mało trwała; na rzepy – optymalne rozwiązanie pozwalające na szybką regulację; sznurowane – czyli precyzyjne dopasowanie.
Przy wyborze rozmiaru obuwia wspinaczkowego należy pamiętać, by ten był jak najbardziej dopasowany i nie pozostawiał zbędnego luzu. Co więcej, w bucie palce powinny być lekko podkurczone, co ułatwi rozłożenie ciężaru ciała podczas wspinaczki.
Niezależnie od miejsca wspinaczki, warto wybierać obuwie sprawdzone i wcześniej rozchodzone, by uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek – zwłaszcza w wysokich skałach.
