Jura Krakowsko-Częstochowska to jeden z najciekawszych i najbardziej popularnych regionów wspinaczkowych w Polsce. Fantastyczny i malowniczy region, położony na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, słusznie cieszy się sławą wspinaczkowego raju, w którym każdy, kto zakochał się w tym sporcie, znajdzie coś dla siebie.
Jak dotrzeć na Jurę, gdzie założyć bazę wspinaczkową, gdzie się wspinać, co jest potrzebne do wspinu? Zapraszam do lektury!
Jura Krakowsko-Częstochowska – najczęściej wybierana przez polskich wspinaczy
Co powoduje, że Jura jest tak popularna?
Jura od dziesiątków lat przyciąga wspinaczy z całego kraju. To tutaj stawiali swoje pierwsze kroki w skale najwięksi polscy taternicy i himalaiści, z Jerzym Kukuczką, Januszem Majerem czy Andrzejem Czokiem na czele. Oryginalne formy wapiennych ostańców Jury oferują wiele ciekawych dróg wspinaczkowych, w pełnym zakresie trudności - od bardzo łatwych dróg szkoleniowych, poprzez klasyczne i wymagające drogi dostępne dla każdego w miarę doświadczonego wspinacza, aż po drogi piekielnie trudne, oceniane w skali trudności nawet na VI.8 - dla mistrzów.
Jura to także ok. półtora tysiąca jaskiń, z których wiele jest możliwych do eksploracji speleologicznej - wśród nich można znaleźć jaskinie, których długość korytarzy wynosi nawet kilkaset metrów (najdłuższa Jaskinia Wierna w Ostrężniku koło Niegowej ma ponad kilometr długości!).
Niebagatelnym atutem rejonów wspinaczkowych i speleologicznych Jury jest jej dostępność. Położona między trzema dużymi aglomeracjami - krakowską, śląską i częstochowską - dla ich mieszkańców jest w zasięgu nawet popołudniowego wypadu po pracy na krótką wspinaczkę. Także korzystne położenie przy autostradzie A1 sprawia, że łatwo do niej dotrzeć z głębi kraju - podróż ze stolicy zajmie ok. 3 godzin, z Trójmiasta - 5 godzin. Kolejną zaletą Jury jest niezła baza noclegowa, poczynając od kwater i gospodarstw agroturystycznych, poprzez kempingi i schroniska, aż do ośrodków wypoczynkowych i hoteli włącznie. Niektóre rejony wspinaczkowe pozwalają też na rozbicie namiotu tuż pod skałą.
I na koniec - na Jurę przyciąga jej sława kolebki polskiej wspinaczki sportowej. To tu w latach 30-tych XX wieku pojawili się słynni "Pokutnicy", wspinacze którzy jako pierwsi zaczęli "łoić" otwarte ściany i doskonalić techniki wspinaczkowe, w tym też hakowe. Zdobyte tu doświadczenie przenieśli potem w Tatry, a ich metody - przejęte przez kolejnych wspinaczy - zaowocowały przełamaniem kolejnych tatrzańskich barier, których symbolem jest słynny Wariant R na Mnichu, zdobyty w 1955 roku przez Jana Długosza i Andrzeja Pietscha.
Najważniejsze ośrodki wspinaczkowe na Jurze
Jura ma wiele ciekawych rejonów wspinaczkowych, tu wymienię najbardziej popularne, zapewniające różnorodne drogi, łatwe i trudne. Zaczniemy od północy.
Skałki w Olsztynie k/Częstochowy
W okolicy ruin zamku w Olsztynie znajduje się kilka grup skał, na których znajdziemy kilkadziesiąt dróg wspinaczkowych. Tuż przy zamku znajdują się Słoneczne Skały i Filar Adeptów (dla wspinaczy wstęp na teren zamku jest gratis). Nieco dalej, 500 metrów na wschód - Grupa Dziewicy, Szafa i Biblioteka. Natomiast ok. 2 km na południe - grupa Skał pod Biakłem, w tym Grab, Sfinks i Blin.
Skałki te są łatwo dostępne, w ich pobliżu znajdziemy parkingi dla samochodów. Część dróg jest ubezpieczona ("obita"), niektóre wymagają asekuracji własnej. Drogi o zróżnicowanym stopniu trudności, od łatwych po najtrudniejsze VI. Rejon ten jest bardzo popularny, w weekendy mogą tu być tłumy wspinaczy i turystów, zatem warto go eksplorować w dni powszednie.
Skałki Łutowca i Trzebniowa
Skałki w Łutowcu są położone na północ od wsi, ich charakterystycznym punktem orientacyjnym są ruiny średniowiecznej strażnicy. Z kolei 4 kilometry na północ znajdują się Skałki na Wzgórzu i Kacza Skała oraz Czacha, Mechata i Biały Murek - wszystkie znajdują się w rejonie Trzebniowa. Obydwa rejony są położone na uboczu, dzięki czemu nie będziemy narażeni na kolejkę do wspinania i tłum gapiów u podnóża.
Skałki Podlesickie i Kroczyckie
Położony między Podlesicami i Kroczycami pięciokilometrowy pas ostańców skalnych, osadzonych na kilku wzgórzach, z Górą Zborów na czele. Skałki Podlesickie i Kroczyckie to jeden z najważniejszych rejonów wspinaczkowych Jury, pokrywa go sieć ponad pół tysiąca dróg wspinaczkowych o różnych stopniach trudności, w tym te najtrudniejsze - "Mental Terror" na Górze Kołoczek i "Sen Astralny" na Głowie Cukru (obie wycenione na VI.8).
Skalne Miasto Podzamcza
Grupa wapiennych ostańców położona na Górze Zamkowej, wznoszącej się nad Podzamczem. Wznoszą się tu ruiny słynnego zamku Ogrodzieniec, zaś jego otoczenie stanowi Skalne Miasto, cenione przez wspinaczy. Znajdziemy tu między innymi kolejną drogę z tych najtrudniejszych - "Made in Poland" (VI.8), wytyczoną na Wielkiej Cimie. Poniżej zamku, we wsi działa bardzo przyjemny kemping.
Skałki Rzędkowic
Absolutne klasyki Jury, oferujące mnóstwo dróg wspinaczkowych o różnych stopniach trudności. Skałki Rzędkowickie położone są na wschód od wsi, znajdziecie tu zarówno drogi dla początkujących wspinaczy (polecam Turnię Kursantów) jak i drogi "szóstkowe" ("Magnezjówka" VI.2+ i "Strzelcy Podhalańscy" VI.3+ na Turni Lechwora oraz "Wiosenne Klekoty" VI.3+ na Okienniku).
Skałki Mirowa
Skałki Mirowskie znajdują się w pasie wyżynnym na wschód od ruin średniowiecznego zamku, w kierunku pobliskiego (odrestaurowanego) zamku w Bobolicach. Wiele ciekawych dróg, w tym przynajmniej kilkanaście na pełen wyciąg liny (ponad 30 m). Znajdziemy tu jedną z trudniejszych dróg Jury, "Kuchara z La Manchy" (V.5), na Turni Kukuczki.
Dolina Będkowska
Położona w zasięgu wycieczki rowerowej z Krakowa dolina, będąca mekką krakowskich wspinaczy. Kilkadziesiąt skał Doliny Będkowskiej zapewnia możliwości wspinania na wiele dni.
Najciekawsze - Wielka Turnia, Mur Skwirczyńskiego czy Łabajowa oferują wspinaczkę na najwyższym poziomie (np. "Lewa ręka w ciemności" VI.1+, "Obladi, oblada", VI.2+ na Łabajowej).
Dolina Kobylańska
Druga podkrakowska dolinka wspinaczkowa, obfitująca w fantastyczne drogi. Dolina Kobylańska to drogi kursowe, treningowe i oczywiście te najtrudniejsze (np. "Rozgrzeszenie" VI.6+ na Zjazdowej Turni). Ponieważ od Krakowa jest tylko ok. 20 km, miejscówka ta - zwłaszcza w weekendy - jest oblężona przez wspinaczy. Niemniej warto ją odwiedzać, to jeden z najlepszych rejonów wspinaczkowych Jury.
Dolina Bolechowicka
Kolejna z dolin podkrakowskich usiana wapiennymi ostańcami z dziesiątkami dróg wspinaczkowych. To tu znajduje się słynny Mur Pokutników, na którym znajduje się przeszło 50 bardzo trudnych dróg (do VI.6). W Dolinie Bolechowickiej właśnie narodziła się polska wspinaczka sportowa, w roku 1925 grupa krakowskich wspinaczy zaczęła eksplorować położone w niej skałki. Mieszkańcy pobliskich Bolechowic przyglądając się ich poczynaniom i słysząc brzęczenie wspinaczkowego szpeju nazwali ich "Pokutnikami", porównując ich do duchów pokutujacych za popełnione grzechy.
Jak wspina się w wapieniu na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej?
Skały jurajskie zbudowane są z wapienia, dość wymagającego pod względem wspinaczkowym. Skała jest stosunkowo gładka, a jeśli droga jest uczęszczana, staje się wyślizgana. I podczas w gdy w skałach innego typu (np. granicie) magnezję stosuje się sporadycznie (w niektórych regionach wspinaczkowych magnezja jest zakazana) - na Jurze jest ona niezbędna. Niewielkie chwyty i stopnie często wymagają siły w palcach, a obcisłe (czasem wręcz za ciasne) buty wspinaczkowe są na Jurze niemal obowiązkowe.
Drogi wspinaczkowe na Jurze w większości są już "obite", czyli mają zamocowane stałe punkty asekuracyjne. O ich stan dba grono wspinaczy, miłośników Jury zrzeszonych w Inicjatywie Środowisk Wspinaczkowych „Nasze Skały”, częściowo we współpracy z lokalnymi samorządami. W wypadku wspinaczki na drodze nieubezpieczonej stałymi punktami konieczna jest własna asekuracja, zresztą nawet na drogach obitych warto mieć ze sobą podstawowe wyposażenie do zakładania punktów asekuracyjnych - zestaw kości i kilka friendów różnej wielkości. Wspinać się możemy "na wędkę", czyli zakładając linę wspinaczkową na punkt asekuracyjny zamocowany na końcu drogi wspinaczkowej - wówczas wspina się tylko jedna osoba, asekurowana przez partnera. Innym sposobem jest wspinaczka z asekuracją dolną, tu można się wspinać także całym zespołem. Dla mistrzów wspinaczki skałkowej pozostaje jeszcze wspinaczka solo, z autoasekuracją lub "na żywca" (bez asekuracji). Jeden z najlepszych polskich wspinaczy, Wojciech Kurtyka, właśnie w tym ostatnim stylu pokonał drogę "Chiński Maharadża" na Filarze Pokutników, wycenioną na VI.5.
Drogi na Jurze z reguły nie przekraczają jednego wyciągu.
Chcesz nauczyć się podstaw wspinaczki? Pomyśl o szkoleniu z Climb2Change:
WEEKENDOWY KURS WSPINACZKI SKALNEJ PZA
kurs poleca Horyzont (na hasło "Horyzont" otrzymasz 10% zniżki)
W razie wypadku wspinaczkowego lub jaskiniowego na ratunek spieszy Grupa Jurajska GOPR, najmłodsza z grup terenowych GOPR powstała w roku 1998. Podobnie jak w innych górach pomoc na Jurze możemy wezwać dzwoniąc na numery alarmowe 985 i 601 100 300 lub korzystając z bezpłatnej aplikacji "RATUNEK" (znajdziemy ją na stronie www.ratunek.eu).
Wspinaczka na Jurze dzięki temu, że region jest tak łatwo dostępny i popularny, to nie tylko okazja do sportowych przygód i wyczynów. Najpopularniejsze miejsca wspinaczkowe mają swoich zagorzałych bywalców i wielbicieli, co daje także doskonałą okazję do integracyjnych spotkań. Wieczorne ogniska z gitarą są dodatkową atrakcją pobytu na Jurze.
Jak szukać dróg wspinaczkowych na Jurze?
Wybierając się po raz pierwszy na wspinaczkę na Jurze warto przede wszystkim zasięgnąć języka u bywalców, którzy podpowiedzą, jaki rejon warto spenetrować. Gdy zdecydujemy się już na wybranę lokalizację powinniśmy wybrać drogi, które zamierzamy "łoić". Tu musimy sięgnąć po dokładne przewodniki wspinaczkowe, na rynku wydawniczym jest wiele pozycji tego typu, podzielonych na poszczególne rejony wspinaczkowe (np. Skałki Podlesickie i Kroczyckie) lub na części Jury (np. Jura Północna i Jura Południowa). Z godnych polecenia warto sięgnąć po trzytomowy przewodnik wspinaczkowy po całej Jurze autorstwa Grzegorza Rettingera ("Jura Północna", "Jura Środkowa" i "Jura Południowa") oraz także trzytomowy przewodnik Pawła Hacińskiego (podobnie podzielone regionami "Jura 1", "Jura 2" i "Jura 3"). Obydwie publikacje obfitują w dokładne opisy i mapy topograficzne skałek razem z naniesionymi drogami wspinaczkowymi. Ruszając w skałki Jury koniecznie należy mieć którąś z tego typu publikacji w plecaku, tam by na miejscu trafić na właściwą drogę.
Oprócz wydawnictw drukowanych godnym polecenia jest portal górski topo.portalgorski.pl/Jura-Krakowsko-Częstochowska,obszar,34, na którym znajdziemy pełną i aktualizowaną na bieżąco bazę topograficzną dróg wspinaczkowych Jury.
Sprzęt niezbędny na pierwszy wyjazd na wspinanie na Jurze
Uprawianie wspinaczki skałkowej wymaga posiadania podstawowego sprzętu wspinaczkowego. Wybierając się na wspin na Jurze zabieramy ze sobą:
- kask wspinaczkowy (i mamy go na głowie podczas każdej wspinaczki, nasza głowa jest najważniejsza);
- uprząż wspinaczkową;
- karabinek osobisty HMS;
- zestaw karabinków, pętli i ekspresów;
- komplet kości, klucz do kości, kilka friendów różnej wielkości;
- przyrząd do asekuracji i zjazdów;
- linę wspinaczkową (w zależności od planowanych dróg może to być lina o długości 50 m lub dłuższa);
- dopasowane buty wspinaczkowe;
- rękawiczki wspinaczkowe (krótkie);
- woreczek i zapas magnezji.
Jako uzupełnienie warto zadbać o zapas wody i napojów oraz energetyczny prowiant, np. w postaci batonów czy suszonych owoców. Na czas asekuracji partnera przyda się wygodne obuwie na zmianę (buty wspinaczkowe zdejmujemy) oraz chroniąca przed słońcem czapka z daszkiem lub kapelusz. Dotyczy to oczywiście asekuracji gdy tylko jedna osoba się wspina, natomiast jeśli wspinamy się całym zespołem - jesteśmy w kasku i w butach wspinaczkowych.
Alternatywy dla Jury – wspinanie w Rudawach Janowickich i Sokolikach, w Hejszowinie, na Frankenjurze i w Tatrach
Rudawy Janowickie i Sokoliki
Dla polskich wspinaczy Jura nie jest jedynym terenem do uprawiania tego sportu. Atrakcyjną alternatywą są skały Rudaw Janowickich, położonych w Sudetach Zachodnich. Na całym ich obszarze znajduje się wiele wspaniałych formacji skalnych, na których można się wspinać, drogi są z reguły "obite". Najwięcej dróg wspinaczkowych znajduje się w zachodnim paśmie Rudaw, w Górach Sokolich - w środowisku wspinaczkowych nazywanych Sokolikami. Skała jest tu inna niż na Jurze, głównie znajdziemy tu granit, poprzecinany ostrymi dla palców kwarcytowymi żyłami. Na największych skałach (np. na Sokoliku Wielkim) mamy nawet drogi dwuwyciągowe, można zatem potrenować wspinaczkę ze stanowiskami asekuracyjnymi w ścianie. Sokoliki to obok Jury jeden z najpopularniejszych regionów wspinaczkowych w Polsce, to tu swoją drogą na najwyższe szczyty Himalajów zaczęła Wanda Rutkiewicz, robiąc jako pierwszą drogę w życiu "Wielki Komin" na Sukiennicach (wspinając się "na żywca").
Baza noclegowa dla wspinających się w Sokolikach i całych Rudawach jest niezła - mamy tu schronisko górskie PTTK "Szwajcarka", wspinaczkową bazę namiotową "Tabor pod Krzywą Turnią" oraz kemping wspinaczkowy "9 UP" w Trzcińsku.
W opisywaniu dróg wspinaczkowych Rudaw Janowickich specjalizuje się Michał Kajca, którego autorstwa jest kilka przewodników wspinaczkowych obejmujących Sokoliki i całe Rudawy.
Hejszowina
Znacznie mniej popularne są skały Gór Stołowych, zwanych w środowisku wspinaczkowym z czeska Hejszowiną. Wspinaczka jest tu bardzo specyficzna i trudna, piaskowiec z którego zbudowane są te góry jest bardzo wymagający, a asekuracja bardzo skomplikowana - nie można np. wykorzystywać kości i friendów, (jedynie węzły), na szczęście niemal wszystkie drogi są ubezpieczone stałymi punktami. Kolejnym ograniczeniem są reguły Parku Narodowego Gór Stołowych, który udostępnia skały do wspinaczki w określonych terminach oraz pobiera opłatę za wspinanie. Niemniej wspinaczka w Hejszowinie warta jest zachodu, po pierwszym spotkaniu z piaskowcem chętnie się tu wraca. Dodatkowym atutem jest doskonała baza noclegowa - dwa schroniska PTTK (na Szczelińcu Wielkim i w Pasterce), chatka Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego (w Pasterce) oraz liczne kwatery i pensjonaty w okolicy (w Pasterce i w Karłowie).
Drogi wspinaczkowe Hejszowiny opisane są w trzech tomach przewodników "Hejszowina", opracowanych przez wspinaczy z Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego.
Frankenjura
Innym miejscem ściągającym polskich wspinaczy skałkowych jest położona w niemieckiej Bawarii Szwajcaria Frankońska czyli Frankenjura. Od granicy Polski w Zgorzelcu dzieli nas od niej 3 godziny drogi samochodem, zaś na miejscu znajdziemy wiele wspaniałych dróg wspinaczkowych, w tym te najtrudniejsze, wyceniane na 9a. Nocleg znajdziemy na kempingach i w licznych pokojach wakacyjnych na wynajem.
Przed wyprawą na Frankenjurę warto nabyć niemieckojęzyczny przewodnik "Frankenjura", wydany w dwóch tomach przez wydawnictwo Panic Alpinverlag.
Tatry
I na koniec oczywiście Tatry. Wielu wspinaczy traktuje wspinanie skałkowe jako wstęp do wspinaczki wysokogórskiej, zdobywając na Jurze czy w Sokolikach odpowiednie umiejętności i doświadczenie przed Tatrami.
Wspinanie w Tatrach możliwe jest:
- w rejonie Hali Gąsienicowej – w obrębie grani i leżących poniżej ścian od Żółtej Przełęczy przez Granaty, Kozi Wierch, Zawratową Turnię, Świnicę do Świnickiej Przełęczy, wraz z boczną granią Kościelców po Karb
- w rejonie Doliny Pięciu Stawów Polskich wraz z Dolinką Buczynową – od szczytu Świnicy do Przełęczy Zawrat pomiędzy granią a czerwono znakowanym szlakiem turystycznym oraz w obrębie grani i leżących niżej ścian od Przełęczy Zawrat po Małą Buczynową Przełączkę
- w rejonie Morskiego Oka – w obrębie grani i leżących poniżej ścian na obszarze od Przełęczy Białczańskiej poprzez Rysy, Mięguszowieckie Szczyty i Cubrynę do Wrót Chałubińskiego, wraz z boczną granią Mnicha
- na trzech skałkach Tatr Zachodnich - u wylotu Doliny Lejowej, w żlebie Jarowiec oraz w Ścianie nad Dziurą.
Wspinaczka w Tatrach wymaga wpisu w elektronicznej książce wyjść taternickich Tatrzańskiego Parku Narodowego (znajdziemy ją pod adresem: wspinanie.tpn.pl).
CZYTAJ TAKŻE:
Zdjęcia: Marzena Hirsch, Jacek Matuszek, Krzysztof Nowak; zdjęcie tytułowe: Jacek Matuszek
