Każdego roku rzesze turystów szykując się na zimowe wyjścia w góry, robią przegląd generalny swojego górskiego, zimowego ekwipunku. Jednym z najbardziej istotnych elementów, do tego dość szybko zużywającym się, są ciepłe skarpety w góry. Dobre zaopatrzenie w skarpety zimowe jest naprawdę jednym z najważniejszych elementów naszego górskiego dobrostanu.
Czy wybór skarpet na zimę ma aż takie znaczenie?
Właśnie - czy skarpety są tak samo istotne jak buty, dobra kurtka i bielizna termoaktywna? Każdy, komu choć raz odmarzły stopy, odpowie twierdząco, bo doświadczył wagi problemu na własnych stopach. Nasz komplet odzieży i buty przeznaczone na zimowe wyjście w góry są dopełniającą się całością. Gdy jeden element jest słabszym ogniwem tego specyficznego łańcucha, możemy to bardzo szybko odczuć.
W tym miejscu warto zatrzymać się na chwilę i krótko skupić się na medycznej stronie aspektu zimowego chodzenia do górach. Dwa zagrożenia dla organizmu bowiem, które wiążą się z mrozem, to hipotermia, czyli wychłodzenie i jej skutki, czyli odmrożenia.
Hipotermia to stan, w którym temperatura ciała obniża się do 35°C lub niższej. Do spadku temperatury dochodzi, gdy więcej ciepła tracimy niż produkujemy. Najczęstszą przyczyną hipotermii jest dłuższe przebywanie w niesprzyjających warunkach, takich jak zimna woda, niska temperatura powietrza, silny wiatr, nieodpowiednie lub przemoczone ubranie. Z innych czynników można wymienić długotrwałe przebywanie w nieruchomej pozycji, problemy krążeniowe lub endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy), niska masa mięśniowa, spożycie alkoholu. Bez dwóch zdań hipotermia jest stanem zagrażającym zdrowiu i zyciu.
Jednym ze skutków hipotermii są odmrożenia, czyli chwilowe bądź trwałe zmiany miejscowe wywołane niską temperaturą, wilgocią lub zimnym wiatrem. Działanie zimna wywołuje skurcz naczyń krwionośnych, zaopatrujących w krew skórę, tkankę podskórną i mięśnie. Jest to miejscowa obrona przed wychłodzeniem całego organizmu. W wyniku tego dochodzi do zmniejszenia ukrwienia określonego obszaru skóry, a w związku z tym do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia narażonych na działanie niskich temperatur części ciała.
Kiedy zimą wychodzimy na mróz, zwykle w pierwszej kolejności drętwieją nam palce. W ten sposób organizm oszczędza energię nie "dogrzewając" ich, czyli zmniejszając krążenie w organach które nie są nam do przeżycia konieczne - skupia się wówczas na podtrzymaniu pracy najważniejszych narządów, czyli mózgu, serca, płuc i nerek. Nieraz zapewne widzieliśmy zdjęcia odmrożonych palców u stóp, czasem też po amputacji. Można tego uniknąć, między innymi dbając o odpowiednie zabezpieczenie stóp przed wychłodzeniem, od którego zaczyna się początek zimowego dramatu.
Materiały, z których szyje się ciepłe skarpety trekkingowe
Jedną z podstawowych metod ochrony palców u stóp jest wybór odpowiednich skarpet. Do wyboru mamy kilkaset modeli wśród szerokiej gamy zimowych skarpet w góry - w większości będą to mieszanki wełny merino i dodatków syntetycznych w różnych proporcjach.
Jednym z naturalnych materiałów, których używa się do produkcji ciepłych skarpet w góry jest wełna merino. Nazwa merino pochodzi wprost od nazwy rasy owiec merynos - jednej z najstarszych i najbardziej wytrzymałych ras owiec na świecie. W przeciwieństwie do zwykłych owiec, które są wypasane na nizinach, budowa merynosów pozwala im przetrwać upalne lata i mroźne zimy Nowej Zelandii w surowych Alpach Południowych. Merynosy potrafią przetrwać w tych ekstremalnych warunkach dzięki niesamowitej naturalnej budowie ich runa. Niezwykle lekkie i przepuszczające powietrze letnie runo merynosów zapewnia chłód w temperaturach nawet do +30°C. Z kolei zimą merynosy pokrywają się dodatkową warstwą wełny, która chroni je przed temperaturami spadającymi do -10°C. Dlatego też skarpeta z wełny merynosów "pracuje" razem ze skórą - jest to materiał, który grzeje, gdy jest zimno, i chłodzi w upalne dni oraz posiada cudowną odporność na nieprzyjemne zapachy. Dodatkowym atutem grubych wełnianych skarpet jest ich zdolność odprowadzania wilgoci powstającej w wyniku pocenia się stóp na zewnątrz butów (przez cholewki).
Na zimę świetnie sprawdzi się merynosowy model skarpet firmy Icebreaker - Hike+ Medium Crew, który dzięki nylonowym włóknom bardzo dobrze dopasowuje się do kształtu stopy a wełna merino daje odpowiedni poziom ciepła.
Inny model z wełną merino, który zabezpieczy stopy przed zimnem prawdopodobnie większości zmarzluchów to model Mountaineer Classic Edition Maximum Cushion Crew Socks produkcji Smartwool. Są to wysokie, wyjątkowo ciepłe skarpety, z 69% zawartością włókien merino. Dzięki temu są to skarpety zimowe zarówno w góry wysokie, jak i na nasze Tatry, gdzie zimą przez silne wiatry na graniach temperatura odczuwalna potrafi spaść do -30°C.
Włóknem poliestrowym często dodawanym do skarpet (i bielizny termoaktywnej) z wełną merino jest Coolmax, ponieważ dodatkowo chłodzi on stopę - jest to ulga zwłaszcza dla osób, które zmagają się z nadmierną potliwością stóp albo po prostu mają problemy z termoregulacją organizmu. Coolmax wzmacnia wentylację ciała i dba o utrzymanie suchej powierzchni skóry, co daje odczucie chłodzenia.
Jeden z modeli grubych skarpet w góry to produkt naszej rodzimej firmy Fjord Nansen - Mountain Kevlar. Te skarpety mają 35% zawartości wełny merino, kevlarowe wzmocnienia na strefach narażonych na zwiększone tarcie (czyli palce i pięty), nylon - o którym niżej, a także antybakteryjny dodatek Prolen. Jest to bardzo solidne wsparcie na zimowe trasy.
Nylon (poliamid) najczęściej dodawany jest do skarpet merino zarówno zimowych, jak i letnich. Domieszka nylonu zwiększa wytrzymałość odzieży, dzięki czemu skarpety mogą służyć dłużej. Dodatek elastanu poprawia natomiast elastyczność skarpet, aby dopasowywały się lepiej do stóp zimowego piechura.
Jednym z ciekawszych modeli na zimę w ofercie Jack Wolfskin jest Recovery Tech Sock Classic Cut - skarpeta ta ma wysoką (51%) zawartość włókna merino wspieraną przez 47% nylonu i 2% elastanu co w efekcie daje ciepłą, miękką i elastyczną skarpetę z wysokim ściągaczem i wzmocnieniami w strategicznych miejscach, co doskonale się sprawdzi w butach trekkingowych na zimę.
Jakiej długości powinny być skarpety w góry na zimę?
Jeśli mówimy o butach trekkingowych na zimę - te zazwyczaj na tą porę roku wybieramy wysokie, zatem skarpetki powinny również być powyżej cholewki i z odpowiednią amortyzacją - unikajmy modeli gładkich, inwestujmy w te "profilowane" wzmocnieniami w miejscach haluksów, podbicia, palców, pięt i okolic kostki.
CZYTAJ TAKŻE:
- Jakie buty w Tatry? Bezpieczeństwo na zimowym szlaku i komfort wędrówki w letnie cieplejsze dni
- Czym jest hipotermia i jakie są jej objawy?
- Jak wiązać buty trekkingowe i górskie? Ciesz się długimi wędrówkami bez problemów!
- Jak powinno wyglądać czyszczenie butów po wyprawie? Jeśli chcesz długo użytkować swoje obuwie, warto je dobrze czyścić i konserwować!
Dlaczego warto postawić na porządne, ciepłe skarpety w góry?
Są rzeczy, na których nie można oszczędzać, jeśli myślimy o bezpiecznym, komfortowym chodzeniu po górach zimą. Priorytet to buty, a z butami zazwyczaj w parze idą dobre, ciepłe skarpety trekkingowe. Nie warto oszczędzać również na skarpetach i wybrać choćby jedną parę grubych merino. W innym wypadku szybko może okazać się, że złe skarpety będą nas kosztowały odmrożone palce, które w najlepszym przypadku czucie odzyskają z czasem i tylko zejdzie nam skóra, lub zrobią się pęcherze.
Gorszy scenariusz to ten, gdy założymy skarpetę frotte, bawełnianą lub z innego nieoddychającego materiału, stopa nam się spoci, wilgoć zostanie na skarpecie a my będziemy brnąć godzinami w śniegu i przy mroźnym wietrze, z zamrożoną skarpetą powoli tracić czucie… Niezbyt optymistyczny scenariusz, którego można bardzo łatwo uniknąć.
Inne sposoby na utrzymanie ciepła stóp zimą
Czasem jednak mimo przygotowania i naprawdę grubych skarpet okazuje się, że najgrubsze merino jakie mogliśmy znaleźć nie wystarczy i stopy nam zamarzają. Co wtedy? Warto pamiętać o kilku rzeczach, które zmniejszą nam ryzyko odmrożeń i wychłodzenia organizmu.
- warto rozważyć tzw. linera - gładką, wewnętrzną skarpetę, która podniesie nam temperaturę o kilka stopni Celsjusza (np. Merino Classic Cut Socks produkcji Jack Wolfskin);
- noś przy sobie grzejki - zarówno te do dłoni, jak i stóp - nieraz ratowały mi kończyny
- pamiętaj o gorącym napoju w termosie;
- unikaj długich postojów - brak aktywności potrafi w kilka minut doprowadzić stopy do krytycznego stanu. spada nam krążenie i organizm zaczyna walczyć;
- ubieraj się tak, by kluczowe punkty organizmu - głowa, nerki, płuca, serce były ciepło opatulone bez dostępu wiatru - wtedy nasz organizm nie będzie ratował się odcinając ciepło z punktów niepotrzebnych (dłonie, stopy, uszy);
- nie pal papierosów i nie pij alkoholu „na rozgrzewkę”! Nikotyna zwęża naczynia krwionośne, a alkohol je rozszerza, co przyspiesza wychładzanie organizmu. Bezpośrednio po wypiciu alkoholu ogarnia nas złudne uczucie ciepła, co powoduje, że nie chronimy się odpowiednio przed mrozem;
- odzież powinna być dopasowana, ale nie za ciasna, paski, zapięcia kurtek, szlufki, sznurowadła i wszystko inne co może uciskać, musi być lekko poluzowane. Nie doprowadźmy do sytuacji, gdy coś nam hamuje krążenie!
Jeśli zadbamy o porządny ubiór, w tym o ciepłe, dobre skarpety i jednocześnie będziemy pamiętać o wyżej wymienionych zaleceniach, będziemy o niebo bezpieczniejsi w tych krytycznych warunkach. Pamiętajmy - mróz to cichy, bezlitosny zabójca. Nie dajmy mu szansy.
