Narciarstwo posiada dziesiątki swoich odmian, a każda z nich wymaga innych umiejętności oraz sprzętu. Obecnie dużą popularnością cieszy się jeden z najświeższych z nich i dostarczający największą dawkę adrenaliny czyli freeride. Freeride to jazda na nartach lub snowboardzie poza wyznaczonymi szlakami. Ze względu na swoją trudność przeznaczony jest dla doświadczonych narciarzy i snowboardzistów, jednak jeżeli masz opanowaną sztukę jeżdżenia na nartach w sposób kontrolowany, masz szansę dołączyć do grona freerideowców.
Zapraszam do lektury artykułu, w którym opiszę pierwsze kroki, trasy, dobór sprzętu i odzieży do freeride'u.
Freestyle zjazdowy - ewolucje narciarskie i narciarstwo alpejskie
Pierwszy przejazd na nartach zanotowano w 1849 roku w Szwajcarii, pierwszą wytwórnię nart w 1860 roku, a w 1900 odbyły się pierwsze zawody narciarskie. Wraz z powstaniem wyciągów narciarskich (1920 r.) nastąpił dynamiczny rozwój branży narciarskiej. Wyróżniamy kilka rodzajów narciarstwa – narciarstwo klasyczne (biegi narciarskie, skoki narciarskie), narciarstwo dowolne, skialpinizm, coraz głośniejszy skitouring (przemieszczanie się po górskim terenie, na którym występują odcinki płaskie oraz strome podejścia i zjazdy do którego przeznaczone są narty ze specjalnymi wiązaniami uwalniającymi pięty, tj. w jednym sprzęcie stoi się, zjeżdża i podjeżdża) i narciarstwo alpejskie.
Narciarstwo alpejskie to jazda na nartach z wykorzystaniem tras zjazdowych, szlaków narciarskich i nartostrad. Narciarstwo alpejskie można podzielić na kilka form: narciarstwo telemarkowe, freeride, narciarstwo szybkie, narciarstwo ekstremalne. Techniki jazdy w narciarstwie alpejskim (race) – to kontrola szybkości (przyspieszanie, hamowanie, zatrzymanie) oraz skrętów czyli kierunku jazdy. W przypadku szybkości znaczenie ma tarcie nart o śnieg, wielkość powierzchni narty, unikanie oporu powietrza (postawa, ubiór), unikanie poprzecznej jazdy, przygotowanie struktury i smarowanie nart. Technika skrętów ewoluowała dzięki technice budowy nart, butów i wiązań narciarskich. Ich ewolucja wyglądała następująco: jazda pługiem, skręt telemarkowy, ześlizg, kristiania, skręt równoległy, skręt carvingowy, zwrot alpejski. Na stokach narciarskich królują obecnie dwa style jazdy na nartach: carving (długie, cięte skręty) oraz śmig (krótkie, szybkie skręty). Robiącym duże wrażenie jest Freestyle zjazdowy, w którym wykonać można slopestyle (wykorzystanie rur, boksów, skoczni) oraz ewolucje narciarskie z wykorzystaniem hopki lub tzw. flat czyli wykonywanie szeregu trików na trasie, np. bardzo efektownego: cork 9 tail.
Słowniczek pojęć zawodowych skitourowców
Skicross, Carving, Allmountain, Allaround, Freeride, Freestyle, Camber, Rocker, Big mountain, Foki, Backflip, Steep and Deep
Narciarstwo to nie tylko jazda w dół, istnieje wiele technik zjeżdżania na nartach, dla których zaprojektowano ponad 10 rodzajów nart i wiązań. Wśród kategorii narciarskich wymienić można: Slalom, Gigant, Allround, Multicondition, Allmountain, Freeride, Freestyle, Skicross, Shorties, Snowblade/ Supershorties. Każde z nich różnią się przeznaczeniem, szerokością nart w talii oraz możliwym stopniem skrętu, krótko opiszę wybrane z nich:
- Skicross – Konkurencja narciarska, w której w wyścigu na specjalnie przygotowanej trasie bierze udział czterech lub sześciu zawodników (szerokość nart w talii ok 59-69 mm).
- Carving – Technika jazdy na nartach (taliowanych) w której jazda nisko na ich krawędziach skutkuje szerokimi skrętami, nie powodując jednocześnie utraty szybkości.
- Allmountain – Narty o szerokości 75-85 mm w talii przeznaczone do jazdy w każdych warunkach (także poza trasami).
- Allround – Dobre dla początkujących, uniwersalne do jazdy na przygotowanych stokach (65-78 mm).
- Freeride – Narty do jazdy z dużą prędkością, poza przygotowanymi trasami – możliwość jazdy w puchu, szerokość nart – powyżej 80 mm.
- Freestyle – Narty przeznaczone do akrobacji i skoków (70-80 mm).
- Camber, Rocker – Rodzaj budowy, profilowania nart, w których camber posiada przylegającą nartę z lekko odgiętymi czubkami. Rocker są to mocno wyprofilowane narty z uniesionym dziobem (czasem i z tyłu) które dają możliwość jazdy szybkiej i wolnej, zmieniając stopień wykorzystania krawędzi i styku ze śniegiem.
- Big Mountain – Specjalistyczne narty na wysokie szczyty i skoki w niebezpiecznych terenach, przeznaczone do szybkiej jazdy podczas freeride'u.
- Foki – używane w skitourach, są to taśmy ze sztywnym włosiem skierowanym w jedną stronę. Narta z naklejoną pod spodem foką w jedną stronę posuwa się płynnie, a w drugą stronę przylega do śniegu.
- Backflip – salto w tył – wykonywane w akrobatyce, sportach zimowych.
- Steep and Deep – stromy i głęboki śnieg, potoczne nazewnictwo odcinka trasy zjazdowej.
Freeride: czym charakteryzuje się ekstremalna jazda na nartach
Narciarstwo ekstremalne czyli freeride (off piste) to jazda na nartach bez wyznaczonej trasy i ustalonego kursu. Charakteryzuje się zjazdem na świeżym śniegu po stromym stoku z wykorzystaniem naturalnie występujących górskich przeszkód: drzew, uskoków, hopek, skakaniem z darni. Jazda w naturalnym górskim otoczeniu bez ustalonego kursu wymaga dobrej kondycji skitourowca i wiedzy na temat bezpieczeństwa w górach. Freeride to ucieczka, wyzwolenie, wolność i uzależniająca adrenalina, ale także ryzyko. Mimo, że świeży puch wydaje się być miękki, pod spodem może znajdować się lita skała. W jeździe między drzewami można także wpaść do sypkiego leju / studni drzewnej, z którego samemu może być ciężko się wydostać. Decydując się na freeride, trzeba mieć świadomość możliwości utraty zdrowia, a nawet życia. Freeriderom towarzyszą takie kontuzje jak: połamane ręce i nogi, skręcenia barków, urazy kręgosłupa. Jednak wbrew pozorom to nie uszkodzenia układu kostnego są największym niebezpieczeństwem dla freeriderów, a lawiny, które porywają ich ze sobą na trasie. Jeżeli jednak nadal marzy Wam się wolność przecinania nieznanych tras w świeżym śniegu i nie brakuje Wam odwagi, w dalszej części tekstu znajdziecie informacje o nauce freeride'u, trasach freeride'owych w Europie i obowiązkowym ekwipunku.
Nauka freeride’u jak wygląda i czy warto? Jak wykonać pierwsze kroki w jeździe pozatrasowej
Przejście z narciarstwa trasowego na jazdę poza wyznaczonymi szlakami wybierają osoby poszukujące nowych wrażeń, doświadczeń płynących ze zmiany techniki jazdy i pokonywania puchowych tras. Na niektórych trasach znaleźć możemy oznaczenia tzw ski- ruty, są to „trasy” poza trasą, lub w jej sąsiedztwie - jednak delikatnie rozjeżdżone – dobre na początek przygody z freeridem. Freeride to jazda przeznaczona dla profesjonalistów, co nie oznacza, że jej nauka zająć może wiele lat. Jazda w puchu, wymaga od narciarza zmiany swoich przyzwyczajeń ustawiania środka ciężkości oraz techniki skrętów. Podczas zjazdu typu freeride w świeżym śniegu musisz pamiętać aby:
- nie dociążać przedniej nogi, inaczej można utkwić, zanurkować w śniegu
- nastawić się na jazdę na krawędziach narty
- przenosić ciężar ciała na tylną nogę
- zjeżdżając w strefie poniżej otwartej przestrzeni, należy zwolnić i dostosować prędkość do warunków
- zwrócić uwagę na kierunek trasy i przeszkody które przed nami stoją
- szybciej reagować - skręty wykonywane w puchu są trudniejsze do wykonania i zajmują więcej czasu, dlatego trzeba planować swoje ruchy w przód
- pilnować trasy, na której łatwo się zgubić
Ta wiedza Wam jednak do jazdy nie wystarczy. Koniecznym są dodatkowo: znajomość lawinowego abc, umiejętność przewidywania warunków pogodowych w wyższych partiach gór, bieżący monitoring skali lawinowej oraz umiejętność poruszania się po górach. Nie próbuj nigdy sam wyruszać na trasę freeride'ową. Instruktorów freeride'u znajdziecie w Freeride Academy w Polsce lub np. w centrum treningowym w Tyrolu w Austrii. W szkołach tych, eksperci uczą technik jazdy w głębokim śniegu, nauczą jak jeździć po lesie na nartach lub snowboardzie oraz bezpieczeństwa i zachowania w górach. Ceny za granicą to około 45 Euro za godzinę, zacząć należy od min. 2 godzin dziennie.
CZYTAJ TAKŻE:
Dobór sprzętu i odzieży do freeride'u
Narty freeride'owe - dobór sprzętu. Istnieją różne rodzaje nart: do carvingu, tyczki, slalomowe czy do giganta. Przykładowo - narty na klasyczne trasy mają szerokość pod butem ok 60 – 70 mm (patrz wyżej - słowniczek pojęć) z kolei szerokie narty do jazdy w puchu tzw narty freestylowe już ok 90 – 130mm (1 700 – 3 000 złotych). Takie narty powinny być nie tylko szersze ale i dłuższe, tworząc mniejszy nacisk punktowy na śnieg. Dobór odpowiednich nart freeride'owych ma uchronić przed zapadaniem się i zapewnić lepszą równowagę. Zbyt wąskie, zapadające się narty nie umożliwią nam skręcania w puchu i odbierą całą radość ze zjazdu. Większość producentów nart posiada w swojej ofercie modele nart freestylowych: Volkl, Salomon, Nordica, Fischer, Blizzard, Atomic, Kastle, Rossignol, K2. Jeżeli chodzi o freestylowe deski snowboardowe mogą one mieć bardziej wyprofilowany czubek (ostry) w kierunku jazdy, są bardziej elastyczne, mają miękki przód, czasem tył deski przypomina kształt kukułczego ogona.
Kijki freeride'owe. Pomocne będą także regulowane kijki z dużymi talerzami – ułatwią podejście i trawersowanie. Duże talerze uchronią przed zakopywaniem się w głębokim puchu. Jak będziecie już specami od freeridingu warto zainwestować w specjalne kijki posiadające mechanizm w którym można je szybko odczepić, uwalniając ręce.
Do obowiązkowego sprzętu freeride'owca należą także kask i ochraniacz na kręgosłup – tak zwany żółw.
Żaden ceniący się freeride'owiec nie wyruszy także na zjazd bez sprzętu lawinowego (detektor lawinowy, sonda lawinowa, lekka, składana łopatka). Niektóre marki wprowadziły także plecaki lawinowe z poduszkami zasilanymi gazem ułatwiającymi utrzymanie się na powierzchni zjeżdżającej lawiny.
Dodatkowy ekwipunek podczas freeride'u: W plecaku zawsze warto mieć przy sobie narzędzia do regulacji wiązań, śrubokręt, scyzoryk, wodę / ciepłą herbatę, naładowany telefon komórkowy i wysokoenergetyczne przekąski. Myślę że nie zaszkodzi także zabrać ze sobą koc termiczny (folia NRC) oraz małą apteczkę.
Jak się ubrać na freeride? Tu bez większej filozofii, trzymać się należy górskiej zasady warstwowego ubioru: bielizny termicznej, warstwy środkowej (choć przy freeride można się akurat porządnie zgrzać) oraz kurtki zewnętrznej z wodoodporną membraną (zwróćcie uwagę na wywietrzniki w kurtce). Warto mieć przy sobie także w plecaku puchówkę, do tego oczywiście czapka, komin lub maska, gogle oraz rękawice.
Top 5 tras freeridowych w Europie i Tatrach
Freeride w Polsce jako tako nie występuje oficjalnie - przepisy i regulaminy praktycznie wykluczają możliwość jeżdżenia po białym puchu poza trasami narciarskim. Tym, którym mocno zależy, z pewnością uda się znaleźć wiele nieoznakowanych tras, jednak duża oferta tras freeride'owych za granicą jest mam nadzieję bardziej kusząca. Jedną z najbliższych w sąsiedztwie Polski może być Czerwona Ławka (2352 m n.p.m.) w Tatrach Wysokich. Jest to wysokogórska trasa (przejście) narciarskie do Doliny Staroleśnej z widokiem na Łomnicę i Gerlach. Przejazd jest długi – prowadzi aż do samego schroniska i obfituje w piękne widoki.
Szperając po ofertach wyjazdów freeride'owych znalazłam dla Was kilka najsławniejszych miejsc do jazdy poza stokiem:
- Francja - Les Sybelles – Saint Jean d'Arves, La Rosiere,
- Austria – Dachstein West, Dolina Stubai (lodowiec), Dolina Gestein, Wysokie Taury, Alpy Kitzbühelskie, Park Biosfery Nockberge, Fieberbrunn, Falkert
- Szwajcaria – Nendaz (4 Doliny)
- Włochy - Alagna Valsesia, Freeride Paradise (Piemont), Trentino – Passo del Tonale, San Marino di Castrozza, Val di Fassa, Livingo
- Słowacja – Jasna Chopok
Jeżeli freeride Wam zasmakuje, warto się sprawdzić w zawodach freeridowych. Takie odbywają się w Austrii, Francji (która posiada najwięcej mistrzów w tej dziedzinie), Szwajcarii i we Włoszech. Od kilku lat odbywają się także na zboczach słowackiego Chopoka w Słowackiej Jasnej - zawody Tatra Freeride Open Polish Chamionship. To chyba najciekawsza, najbliżej położona Polski trasa wraz ze wspierającą ten sport infrastrukturą, na której legalnie można uprawiać freeride .
Decydując się na jazdę freeride'ową uważajcie na siebie! Freeride jest kuszący ale i wymaga wiedzy i doświadczenia, pamiętajmy, że jest to nadal sport ekstremalny. Wyruszając na taką przygodę dobrze jest zasięgnąć nauk u profesjonalistów i ubezpieczyć od sportów ekstremalnych. Trzeba także w przypadku posiadania zbyt małych umiejętności narciarskich - najpierw skupić się na ich podszlifowaniu. Ważne jest dobre przygotowanie fizyczne, analizowanie raportów lawinowych, ale i towarzystwo – nigdy nie wychodź na freeride bez partnera, który może Ci pomóc w nieprzewidywalnych sytuacjach. Zawsze zaplanujcie koniec trasy, czas w górach płynie szybko, a pogoda i góra przykryta śniegiem są nieprzewidywalne. Jestem przekonana, że nowa miłość do freeride'u już nigdy nie pozwoli Wam wrócić na utarte, uklepane, pełne ludzi szlaki :).
Dużo uzupełniającej wiedzy znajdziecie także tu, polecam: www.narty.pl/technika-jazdy/freeride.html
