"W góry! w góry, miły bracie!
Tam swoboda czeka na cię..."
(Wincenty Pol, Pieśń o ziemi naszej, 1843 r.)
Słowa te spisano przeszło półtora wieku temu, a mimo to nadal są żywe i wciąż stają się życiowym motto dla wielu pokoleń górskich turystów.
Od połowy XIX wieku góry poczęły przyciągać każdego, kto szukał przygody, odpoczynku, przyjaźni czy kontaktu z naturą. Nikły z początku strumyczek wędrowców z czasem przerodził się w rwącą rzekę turystów i harcerzy - która płynie do dziś. Dla nich właśnie Polskie Towarzystwo Tatrzańskie - najstarsza polska organizacja turystyczna - utworzyło Górską Odznakę Turystyczną (GOT), która zapoczątkowała trwającą do dziś zabawę w zdobywanie odznak turystycznych. Z czasem dołączyły do niej kolejne górskie odznaki, nawiązujące do wybranych grup górskich lub szlaków. I każda z nich warta jest zdobycia!
Wszystkich, którym bliskie są górskie wędrówki zachęcam do zapoznania się z moim Vademecum odznak górskich. Góry to swoboda i fantastyczne przygody, zaś górskie odznaki mogą być ich ciekawym uzupełnieniem.
Jak zdobywać górskie odznaki turystyczne?
Tak naprawdę jest to bardzo proste - wystarczy chodzić po górach :). I tylko od nas zależeć będzie, jaką odznakę przy okazji zdobędziemy. Wybór jest duży!
A jak to zrobić? Wbrew pozorom wymogi formalne nie są skomplikowane, nasze górskie wycieczki powinniśmy tylko dokumentować, spisując przebyte trasy - najlepiej do tego celu służy książeczka GOT, którą można nabyć za kilka złotych w każdym oddziale PTTK oraz w sklepie internetowym PTTK w Krakowie. Potwierdzeniem odbytej wycieczki może być np. pieczątka z górskiego schroniska (warto je zbierać - każda z nich jest niepowtarzalna!), zdjęcie z trasy, a także podpis Przodownika Turystyki Górskiej (nie musi on być na wycieczce, z reguły wystarczy rozmowa). Gdy już spełnimy wymogi, wystarczy przekazać wypełnioną książeczkę do weryfikacji w PTTK. Weryfikacja odznak jest bezpłatna, jedynym kosztem jest sama odznaka oraz ewentualna opłata pocztowa.
GOT - Górska Odznaka Turystyczna PTTK
To najstarsza i najbardziej prestiżowa z odznak turystycznych (nie tylko górskich), jej początki sięgają Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i roku 1935. Obecnie ma 12 stopni, a można ją zdobywać od najmłodszych lat - nawet przez całe życie. GOT można zdobywać przez cały rok w górach Polski – Tatrach i Podtatrzu, Beskidach Wschodnich i Zachodnich, Sudetach i Górach Świętokrzyskich. A także u naszych sąsiadów - w przygranicznych pasmach górskich Karpat i Sudetów, na terenie Niemiec, Czech, Słowacji i Ukrainy
W zależności od rodzaju odznaki różne są zasady ich zdobywania:
- odznaki "W góry", Popularną i Małe GOT (brązową, srebrną i złotą) zdobywa się poprzez uzyskanie tzw. punktów GOT (punktacja GOT). Punkty liczone są według zasady: jeden punkt za każdy przebyty kilometr oraz jeden punkt za każde pokonane 100 m podejścia. Dla ułatwienia PTTK opracowało spis wycieczek po niemal wszystkich szlakach w polskich górach, wraz z ich punktacją.
- odznaki Duże GOT (brązową, srebrną i złotą) zdobywa się poprzez odbycie wielodniowych wycieczek górskich, w czasie których należy wejść na odpowiednią ilość szczytów, wycieczki te powinny zaczynać się i kończyć w wyznaczonych punktach (miejscowościach). Spis szczytów i wymienionych punktów znajduje się w Regulaminie GOT.
- odznaki GOT "Za Wytrwałość" (małą i dużą) zdobywa się poprzez wieloletnie, coroczne powtarzanie którejś z norm wymaganych na dowolną Małą GOT.
GOT "W góry" to odznaka przeznaczona dla najmłodszych turystów górskich, można ją zdobywać w wieku 5-7 lat (starsze dzieci mogą już zacząć zdobywać wyższe stopnie). Odznaka "W góry" ma trzy stopnie - brązowy, srebrny i złoty;
można je zdobywać wg. zasady "jeden stopień w roku kalendarzowym".
Wymogi:
- wiek - rozpoczęty 5. rok życia, nie ukończony 7. rok życia
- stopień brązowy - 15 punktów
- stopień srebrny - 30 punktów
- stopień złoty - 45 punktów
GOT Popularną i Małą - można zacząć je zdobywać po ukończeniu 7 roku życia, do ich zdobycia konieczne jest uzyskanie odpowiedniej ilości punktów GOT, odznaki Popularną i Małą Brązową GOT można zdobywać w jednym roku kalendarzowym, kolejne (Mała Srebrna i Mała Złota) wymagają minimum 1 roku na każdą. Poniżej szczegółowe wymogi:
Popularna GOT
- wiek minimum 7 lat
- 60 punktów (bez względu na wiek), lub 45 punktów (osoby niepełnosprawne)
Mała Brązowa GOT
- zdobyta Popularna GOT
- 120 punktów (bez względu na wiek), lub 90 punktów (osoby niepełnosprawne)
Mała Srebrna GOT
- zdobyta Mała Brązowa GOT
- 360 punktów (bez względu na wiek), lub 270 punktów (osoby niepełnosprawne)
- wycieczki górskie podczas zdobywania tej odznaki powinny się odbyć w minimum dwóch grupach górskich
Mała Złota GOT
- zdobyta Mała Srebrna GOT
- 720 punktów (bez względu na wiek), lub 540 punktów (osoby niepełnosprawne)
- wycieczki górskie podczas zdobywania tej odznaki powinny się odbyć w minimum trzech grupach górskich
Duża GOT posiada trzy stopnie, można je zdobywać poprzez odbywanie wielodniowych wycieczek, na trasie których należy wejść na odpowiednią ilość szczytów. Każda z wycieczek powinna być w innej grupie górskiej, grup mamy sześć: Beskidy Wschodnie (Bieszczady i Beskid Niski), Beskidy Zachodnie (podzielone na dwie grupy) i Sudety (też podzielone na dwie grupy). Dodatkowo wyższe stopnie odznaki wymagają odwiedzin Gór Świętokrzyskich (srebrna) i Tatr (złota). Tym sposobem zdobywca wszystkich stopni Dużej GOT może się poszczyścić znajomością wszystkich pasm górskich w Polsce!
Na każdy ze stopni należy poświęcić min. 1 rok kalendarzowy.
Duża Brązowa GOT
- zdobyta Mała Złota GOT
- odbyte dwie wycieczki wielodniowe (minimum 7 dni, nie wliczając ew. przerw), w dwóch różnych grupach górskich, każda wycieczka musi przebiegać w formie ciągłej od punktu początkowego do punktu końcowego przez przynajmniej 7 punktów pośrednich
Duża Srebrna GOT
- zdobyta Duża Brązowa GOT
- odbyte dwie wycieczki wielodniowe w dwóch różnych grupach górskich z wyłączeniem grup wybranych do zdobywania Dużej Brązowej GOT
- 100 punktów na wycieczkach w Górach Świętokrzyskich
Duża Złota GOT
- zdobyta Duża Srebrna GOT
- odbyte dwie wycieczki wielodniowe w dwóch różnych grupach górskich, z wyłączeniem grup wybranych do zdobywania Dużej Brązowej GOT i Dużej Srebrnej GOT
- 150 punktów na wycieczkach w polskich Tatrach i na Podtatrzu
GOT "Za Wytrwałość" to odznaka dla weteranów, którzy zdobyli już wszystkie wcześniejsze odznaki GOT i dalej wędrują po górach.
GOT "Za Wytrwałość" (mała)
- dla posiadaczy Dużej Złotej GOT: siedmiokrotne spełnienie regulaminowej normy którejkolwiek z odznak Małych GOT,
- dla posiadaczy Małej Złotej GOT: dziesięciokrotne spełnienie regulaminowej normy którejkolwiek z odznak Małych GOT ,
- w ciągu jednego roku można spełnić tylko jedną normę (zdobywanie GOT "Za wytrwałość" trwa minimum 7 lat).
GOT "Za Wytrwałość" (duża)
- powtórne zdobycie GOT "Za wytrwałość" czyli ponowne zdobycie wszystkich kategorii i stopni GOT począwszy od popularnej, przy spełnieniu warunków czasowych ich zdobywania. To robota na lata!
CZYTAJ TAKŻE:
- Jak zarazić dzieci miłością do gór? Gdzie pojechać w góry z dzieckiem?
- Jak przejść Główny Szlak Sudecki? Najważniejsze informacje na temat GSS
- Jak przejść Główny Szlak Beskidzki (GSB) – podstawowe informacje: przygotowania, ekwipunek i etapy trasy
- Korona Gór Polski – jak zdobyć 28 najwyższych polskich szczytów??
- Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) – najważniejsze informacje. Jak wezwać pomoc na szlaku?
Odznaka Głównego Szlaku Beskidzkiego (GSB)
Przejście Głównego Szlaku Beskidzkiego jest nie lada wyzwaniem, pokonanie go pozwala uzbierać aż 664 punkty GOT.
Odznakę GSB można zdobyć w wyniku jednorazowego przejścia całego szlaku w czasie nie dłuższym niż 21 dni lub pokonując go w odcinkach niezależnie od czasu trwania i ilości wycieczek. Kierunek przejścia poszczególnych odcinków i całego szlaku jest dowolny.
Odznaka posiada cztery stopnie - brązowy, srebrny, złoty i diamentowy.
Odznaka Głównego Szlaku Sudeckiego (GSS)
Przejście Głównego Szlaku Sudeckiego pozwala uzbierać 576 punktów GOT. Odznakę można zdobyć w wyniku jednorazowego przejścia całego szlaku w czasie nie dłuższym niż 18 dni lub pokonując go w odcinkach niezależnie od czasu trwania i ilości wycieczek. Kierunek przejścia poszczególnych odcinków i całego szlaku jest dowolny.
Odznaka posiada cztery stopnie - brązowy, srebrny, złoty i diamentowy.
Odznaka Głównego Szlaku Świętokrzyskiego (GSŚ)
Przejście Głównego Szlaku Świętokrzyskiego pozwala uzbierać 108 punktów GOT.
Odznakę można zdobyć w wyniku jednorazowego przejścia całego szlaku lub pokonując go w odcinkach niezależnie od czasu trwania i ilości wycieczek. Kierunek przejścia oraz czas pokonania poszczególnych odcinków lub całego szlaku jest dowolny.
Odznaka posiada dwa stopnie - srebrny i złoty.
Odznaka "Korona Beskidu Wyspowego"
Koronę Beskidu Wyspowego uzyskuje się poprzez zdobycie 40 szczytów leżących w granicach gmin należących do Forum Gmin Beskidu Wyspowego, (tj. 36 szczytów Beskidu Wyspowego oraz 2 szczytów Gorców i 2 szczytów Beskidu Makowskiego) - w dowolnym czasie. Odznaka jest jednostopniowa.
Odznaka Beskidzkie Wyspy (Głównego Szlaku Beskidu Wyspowego - GSBW)
Przejście Głównego Szlaku Beskidu Wyspowego pozwala uzbierać ok. 500 punktów GOT.
Odznakę można zdobyć w wyniku jednorazowego przejścia całego szlaku w czasie nie dłuższym niż 16 dni lub pokonując go w odcinkach niezależnie od czasu trwania i ilości wycieczek. Kierunek przejścia poszczególnych odcinków i całego szlaku jest dowolny.
Odznaka posiada trzy stopnie - srebrny, złoty i diamentowy.
Zimowa Odznaka Górska (ZOG)
Zimową Odznakę Górską COTG PTTK zdobywa się przez odbycie pieszych wędrówek na rakietach śnieżnych w górach Polski oraz w zagranicznych pasmach górskich Karpat i Sudetów,
położonych na obszarze pogranicza. Wycieczki punktowane są wg zasad Górskiej Odznaki Turystycznej (1 pkt za 1 km trasy i 1 punkt za każde 100 metrów podejścia). Odznaka jest trzystopniowa.
Narciarskie odznaki turystyczne PTTK
PTTK ustanowiło kilka odznak dla turystów narciarzy, najważniejsze to Górska Odznaka Narciarska (GON) i Nizinna Odznaka Narciarska (NON). Wycieczki do GON punktowane są wg zasad obowiązujących w Górskiej Odznace Turystycznej. NON punktowana jest wg przebytych kilometrów.
Polsko-Słowacka Odznaka Turystyczna "Góry bez granic" – "Hory bez hraníc"
Odznakę może zdobywać każdy turysta wędrujący polskimi i słowackimi górskimi szlakami turystycznymi w Karpatach - po obu stronach granicy. Odznaka jest trzystopniowa, wycieczki punktowane są według zasad GOT.
Odznaka turystyczna Małopolskiego Szlaku Papieskiego im. św. Jana Pawła II
Odznaka została ustanowiona dla popularyzacji Małopolskiego Szlaku Papieskiego im. św. Jana Pawła II upamiętniającego miejsca, po których wędrował Karol Wojtyła. Można ją zdobyć podczas wycieczek Małopolskim Szlakiem Papieskim - trasą główną prowadzącą z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza (231 km) oraz trasami bocznymi, czyli tzw. wariantami MSP. Odznaka jest czterostopniowa.
Garść informacji praktycznych
- Wszystkimi górskimi odznakami turystycznymi zajmuje się Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie (ul. Jagiellońska 6, 31-010), który dba o ich popularyzację, zapewnia weryfikację oraz rozprowadza książeczki GOT i odznaki. Weryfikacją zajmują się też Terenowe Referaty Weryfikacyjne GOT (w wypadku wszystkich odznak GOT oprócz dużych i "Za Wytrwałość", takie referaty są w większych oddziałach PTTK). Wykonują to Przodownicy Turystyki Górskiej PTTK (społecznie).
- Dokładne regulaminy każdej z opisanych odznak znajdziecie na stronie COTG PTTK: cotg.pttk.pl/odznaki
- Książeczki, regulaminy i odznaki można nabyć w niektórych oddziałach PTTK oraz w sklepie COTG PTTK: cotgsklep.pttk.pl
Na zakończenie - zaproszenie
Zachęcam wszystkich miłośników górskich wędrówek do zdobywania odznak turystycznych. Ich wybór jest naprawdę imponujący, często też można zdobywać je równolegle (np. GOT i odznakę GSB). Każda z nich daje dodatkową motywację do chodzenia po górach, satysfakcję z przezwyciężania przeszkód i własnych słabości, wreszcie dumę ze zdobytego kolejnego stopnia górskiego wtajemniczenia. A choć jej zdobywanie nie jest łatwe i wymaga czasem wielu lat górskiej włóczęgi, to jej posiadacz może z dumą twierdzić, że należy do turystycznej elity. Taka odznaka jest też po prostu fajną pamiątką, a jej książeczka staje się niepowtarzalną kroniką naszego górskiego życiorysu.
I na koniec - w przypadku jakichkolwiek wątpliwości w interpretacji wymogów regulaminowych którejś z odznak służę pomocą. Dotyczy to także potwierdzania odbytych wycieczek, do którego jestem upoważniony jako Przodownik Turystyki Górskiej oraz weryfikacji i przyznawania GOT - "W Góry", Popularnej, Małych i norm do GOT "Za Wytrwałość" (kontakt poniżej).
A zatem: bierz dobre buty, plecak, kapelusz na głowę, kurtkę na deszcz - i ruszaj w Góry!
Do zobaczenia na szlaku!
Krzysztof Nowak, Team E-Horyzont,
Przodownik Turystyki Górskiej PTTK (nr 6148),
Pomorska Komisja Turystyki Górskiej i Terenowy Referat GOT PTTK Gd-3
(e-mail: krzysztof.nowak@e-horyzont.pl)
