Groźne zjawiska pogodowe wielokrotnie „dają nam znać” o swoim nadejściu już wcześniej. Dramatycznie wyglądające, postrzępione formacje chmurowe, a niekiedy pozornie białe i włókniste chmury, mogą przestrzec nas przed nadchodzącym niebezpieczeństwem. Choć nie jest to łatwa sztuka, a podniebne wariację można ze sobą łatwo pomylić, warto zadbać o swoje bezpieczeństwo i nauczyć się je rozpoznawać…
Rozrost chmur kłębiastych
Jedną z pierwszych oznak możliwości rozwoju burz, jest pionowy rozrost chmur kłębiastych - cumulusów. Wskazuje to na niestabilność atmosfery i możliwy potencjał do rozwoju potężnych cumulonimbusów. Białe i mocno skłębione wieżyczki, rozrastające się w pionie, mogą bardzo szybko osiągnąć stadium dojrzałe i stać się pełnoprawną chmurą burzową.
Należy pamiętać, że cumulus który nie rozrasta się w pionie, nie jest groźny. Niebo często wypełniają chmury cumulusy, które cechują się stosunkowo płaską podstawą i większą rozciągłością poziomą niż pionową. Możemy je spotkać np. podczas dziennej bryzy w pasie nadmorskim. Nawet cumulus rozrastający się w pionie, nie musi stać się chmurą burzową.
Burzowe kowadło
Chyba najbardziej rozpoznawalną cechą chmury burzowej widocznej z daleka jest tzw. kowadło. Oznacza ono, że chmura kłębiasta przeszła przez ostatnie stadium rozwoju i stała się chmurą kłębiasto-deszczową, mogącą generować wyładowania i szereg innych, niebezpiecznych zjawisk.
Kowadło, zbudowane jest z kryształków lodu. Podczas gdy wznoszące się powietrze tworzące chmurę burzową, osiąga poziom równowagi (tzn. nie jest w stanie się dalej wznosić), rozlewa się na boki, tworząc wierzchołek chmury burzowej w postaci włóknistych pasm, rozciągniętych przez wiatr. Pod burzowym kowadłem dostrzegalna jest natomiast ciemniejsza i mocno skłębiona struktura chmury, w postaci kropelek wody.
W ciepłej porze roku kowadła są najbardziej dostrzegalne, a niekiedy ich wierzchołek sięga kilkunastu km. Cumulonimbusy powstają jednak nie tylko późną wiosną i latem, ale też jesienią, zimą, czy wczesną wiosną. Wówczas ich wierzchołek może sięgać zaledwie kilku km, a samo kowadło nie będzie tak wyraziste. Mimo wszystko, taki cumulonimbus również może stać się pełnoprawną burzą.
Należy pamiętać, że nie zawsze ujrzymy kowadło. Niekiedy będzie ono zasłonięte innymi chmurami, a czasami rozwinie wręcz nad naszą głową. Warto jednak obserwować górne partie chmur w burzowe dni. Czasami możemy też spotkać osamotnione kowadło, które wędruje wysoko w troposferze, pozbawione dolnej części chmury. Nie jest ono groźne i zostało oderwane przez wiatr od „wypadującej” się skłębionej struktury cumulonimbusa, zalegającej pod nim.
Wyładowania atmosferyczne
Wyładowania elektryczne to wizualna oznaka każdej burzy i bez nich o zjawisku burzy mówić nie możemy. Można wyróżnić min. wyładowania doziemne, międzychmurowe, oraz te między chmurą a powietrzem. Szczególnie niebezpieczne dla człowieka są wyładowania doziemne. Są w stanie wywołać pożar, poważnie poparzyć a nawet zabić.
Najgroźniejszy typ wyładowań to zdecydowanie wyładowania dodatnie. Są to doziemne wyładowania atmosferyczne, pochodzące z górnej części chmury burzowej, czyli z tzw. kowadła. Kowadło ma dużo większą rozciągłość poziomą niż dolna strefa chmury burzowej, w związku z czym, wyładowanie dodatnie może uderzyć z dala od głównej strefy opadów. Zdarza się, że takowe wyładowanie pojawi się długo po przejściu strefy deszczu, już podczas widocznego słońca. Prawdopodobnie stąd wzięło się powiedzenie “grom z jasnego nieba“.
Czy jeśli widzimy wyładowania, powinniśmy natychmiast się schować? Ciężko na te pytanie wprost odpowiedzieć. Warto schować się w momencie usłyszenia pierwszych pomruków burzy. Być może zauważalne wyładowania mają związek z burzą, która utworzyła się niedaleko nas i oddala się, nie jest jednak powiedziane, że nie zbliża się do nas. Jeśli kowadło rośnie, a pomruki są coraz głośniejsze, należy natychmiast znaleźć schronienie. Nie wiemy też jak szybko burza do nas dojdzie. Może przemieszczać się bardzo powoli, a niekiedy dotrzeć do nas w czasie nie dłuższym niż 15 minut.
W niektórych sytuacjach, zwłaszcza w nocy, błyski będą widoczne mimo bardzo dalekiej odległości od burzy, która może wynosić nawet kilkadziesiąt km. Nie usłyszymy wówczas grzmotów i póki tak jest, jesteśmy bezpieczni.
Smugi opadów
Widoczne pod chmurą burzową smugi będące efektem opadów, same w sobie nie są groźne. Na otwartej przestrzeni mogą nam jednak pomóc w ocenieniu przybliżonej lokalizacji centrum burzy, a w niektórych przypadkach zlokalizować opad gradu czy silne porywy wiatru.
Gęste i bardzo ciemne smugi opadowe mogą nam sugerować opad o bardzo dużej, a niekiedy wręcz nawalnej intensywności. Czasami możemy zaobserwować stosunkowo wąską i „białą” smugę, która może wskazywać na opad krupy śnieżnej lub gradu. Istnieje pewna teoria, że na opad gradu wskazuje zielonkawy odcień strefy opadowej. Ma ona jednak tyle samo przeciwników co i wrogów, a jedne z badań wykazały nieduży udział gradu w zielonej barwie burzy.
Smugi opadowe mogą nam zasugerować coś więcej niż sam rodzaj czy intensywność opadu. W niektórych przypadkach możemy wykryć również silne porywy wiatru, związane ze zjawiskiem downburst/microburst. Tak było min. w lipcu 2015 r., podczas przechodzenia burz nad Zatoką Pucką. W obszarze zaznaczonym strzałką widać wyraźne „wywiewanie” dolnych partii opadów do przodu i na boki, świadczące o oddziaływaniu silnego wiatru w tym rejonie.
Wał szkwałowy
Wał szkwałowy, określany jest poprawnie jako chmura Arcus, a czasami nazywany chmurą szelfową. Wg Światowej Organizacji Meteorologicznej, jest to pozioma rolka, z mniej lub bardziej postrzępionymi krawędziami, występująca w przedniej dolnej części chmury (zwykle cumulonimbus).
Chmury arcus powstają w wyniku oddziaływania tzw. prądu zstępującego burzy, czyli spadającego z burzy chłodnego powietrza wraz z deszczem. Gdy to dociera do powierzchni, napiera na nią, wypychając ciepłe i wilgotne powietrze zalegające przed burzą do góry. To następnie kondensuje się i tworzy rozległą, poziomą chmurę wzdłuż całego czoła burzy.
Chmury szelfowe mogą towarzyszyć gwałtownym układom burzowym (jak było to np. 11 sierpnia 2017), a niekiedy nawet komórkom opadowym, które nie są burzami. Można jednak założyć, że im bardziej masywny i poszarpany wał, tym groźniejsza będzie burza, aczkolwiek nie jest to reguła. Warto jednak mieć na uwadze, że może być to oznaka silnych porywów wiatru, związanych z burzą i lepiej nie lekceważyć jego nadchodzenia.
CZYTAJ TAKŻE:
Chmura stropowa
Chmura stropowa to typowa cecha tzw. superkomórki burzowej, czyli najgroźniejszego typu burzy. Pojawia się jako “obniżenie” pod podstawą chmury burzowej, w obrębie rotującego prądu powietrznego (mezocyklonu). Ten rotujący prąd wstępujący, to cecha, która odróżnia superkomórkę od reszty burz, w których prąd powietrza nie rotuje.
Chmury stropowe występują zwykle w tylnej lub bocznej strefie burzy, tuż przy głównej strefie opadów, w miejscu w którym nie pada deszcz, choć w ich sąsiedztwie możemy mieć czasami do czynienia z dużym gradem. Nie należy mylić chmury stropowej z wałem szkwałowym, który występuje na czele burzy. Może ona przypominać swoim kształtem dzwon. Obserwując chmurę stropową z bliska, zwykle możemy dostrzec cechy rotacji. Gdy rotacja jest szybka, a kropelki chmury pojawiają się coraz bliżej powierzchni, należy czym prędzej znaleźć schronienie, gdyż możliwe jest zejście trąby powietrznej.
Nie wszystkie chmury stropowe są w stanie generować trąby powietrzne, a można wręcz powiedzieć, że tylko nieliczne z nich. Mimo wszystko ich zaobserwowanie, może sugerować nam, że możemy mieć do czynienia z superkomórką burzową. Czasami chmurę stropową możemy obserwować nawet w towarzystwie promieni słonecznych.
Linia oskrzydlająca
Linia oskrzydlająca to pasmo rozbudowanych w pionie chmur cumulusów, towarzyszących superkomórce burzowej. Występują one w sąsiedztwie rotującego prądu powietrznego, a im bliżej niego, tym cumulusy bardziej rozbudowane (Piotrowski, 2017). To pasmo chmur nie jest groźne, aczkolwiek może nam sugerować bliskość superkomórki.
Na poniższym zdjęciu przedstawiona jest omawiana linia cumulusów, która występowała wcześniej w pobliżu chmury stropowej i zarazem mezocyklonu. Chmura stropowa została później „rozerwana” przez deszcz, podczas gdy dopływ ciepłego powietrza został odcięty (prawa część zdjęcia). Mimo wszystko, linia utrzymała się przez spory okres czasu.
Przebicie kowadła
Widoczny z daleka w formie małej kopuły nad kowadłem chmury burzowej. Świadczy o silnym/bardzo silnym prądzie wznoszącym powietrza, który jest na tyle silny, by przebić się nad kowadło chmury burzowej. Może sugerować, że mamy do czynienia z groźną burzą lub superkomórką burzową. Przebicia te są łatwe do zlokalizowania na obrazach satelitarnych.
Na koniec pamiętaj, że przewidywanie pogody to nie tylko telewizyjne i internetowe obrazki, ale przede wszystkim obserwacja tego, co dzieje się nad Twoją głową! Wybierając się na długą wędrówkę, warto więc czasami spojrzeć w niebo i sprawdzić czy nie szykuje się nagła zmiana pogody.
Jak przygotować się na gwałtowną zmianę pogody?
Zwłaszcza w górach deszcz i porywisty wiatr mogą pojawić się stosunkowo niespodziewanie, dlatego też ważne jest, by mieć w zanadrzu coś, co uchroni nas przed załamaniem pogody. Najważniejszą kwestią będzie posiadanie właściwej kurtki przeciwdeszczowej, ale to nie wszystko. Jeśli spodziewasz się intensywnych opadów, kurtka to tylko połowa sukcesu. Niezbędne będą też solidne spodnie przeciwdeszczowe i wodoodporne buty. Wiele osób jest zdania (i słusznie), że podczas dłuższych wypadów za miasto, zawsze, niezależnie od pory roku, należy mieć ze sobą kurtkę deszczówkę, która jest w stanie dodatkowo ochronić przed wiatrem. Obecnie producenci tworzą bardzo lekkie i kompaktowe kurtki z membraną, które zajmują niewiele miejsca w plecaku, przy czym wciąż gwarantują doskonałą ochronę przed niepogodą. Jeśli zatem nie chcesz nosić nadmiaru bagażu, może to będzie opcja dla ciebie? Kwestia spodni jest nieco bardziej złożona – na porządny deszcz niezbędne będą spodnie membranowe, często zakładane jako drugie na wierzch. Takie rozwiązanie gwarantuje pełną nieprzemakalność. Zazwyczaj jednak staramy się omijać długotrwałe ulewy i o ile kurtka przeciwdeszczowa będzie niezbędna, o tyle zaimpregnowane spodnie turystyczne powinny nam wystarczyć – właśnie dlatego większość turystów górskich chodzi w spodniach z softshellu. Kwestia butów z kolei jest bardzo zależna od temperatury i rodzaju trasy, którą planujemy pokonać. Przed deszczem mogą uchronić nas buty skórzane lub te z membraną, jednak w bardzo upalne dni będzie nam w nich zwyczajnie za gorąco, wtedy też wiele osób decyduje się na lekkie i przewiewne obuwie, które w razie przemoczenia bardzo szybko wyschnie.
Szukasz sprawdzonej odzieży przeciwdeszczowej?
Sprawdź ofertę sklepu e-Horyzont!
Źródła:
- Hamblyn R., Wielka księga chmur, Warszawa 2010, ISBN 978-83-7243-808-9, s. 22-31, s. 48-50
- Piotrowski P., Atlas Chmur i Pogody, Warszawa 2017, ISBN 978-83-8059-326-8, s. 96-102
- Ostrowski K., Radiosondaże, lowcyburz.pl/download/radiosondaze.pdf, dostęp: 5 maja 2019
- Słownik Skywarn Polska, lowcyburz.pl/slownik-skywarn-polska/flanking-line/, dostęp: 5 maja 2019
- weather.com/science/weather-explainers/news/green-sky-thunderstorm-hail, dostęp: 7 maja 2019
- ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/svr/comp/wall/dvlp.rxml, dostęp: 8 maja 2019
- www.weather.gov/lmk/shelfcloudversusawallcloud, dostęp: 8 maja 2019
